Cassini-Huygens in baan rond geringde planeet

"Dit is samenwerking in de ruimte op haar best" aldus ESA’s wetenschappelijk directeur, professor David Southwood, nadat bevestigd werd dat het ruimtevaartuig met succes in de omloopbaan was gebracht. "Er zijn maar weinig missies naar verre planeten waar wereldwijd zo'n grote groep wetenschappers en ruimtevaartliefhebbers zo veel van verwachten. Mijn felicitaties voor de teams die dit mogelijk hebben gemaakt en voor alle deelnemers aan het programma. Er staat hun de komende jaren heel wat te doen."

Het in een baan rond Saturnus brengen was de laatste en meest kritieke manoeuvre van het ruimtevaartuig van de reis. Was dat mislukt, dan zou de sonde gewoon langs Saturnus zijn gevlogen en in de buitenste regionen van het zonnestelsel verdwenen zijn.

De Cassini-Huygens werd op 15 oktober 1997 gelanceerd vanaf Cape Canaveral, Florida, met een Titan 4B/Centaur, de krachtigste draagraket voor eenmalig gebruik waarover de VS destijds beschikte. Om voldoende snelheid te ontwikkelen om Saturnus te bereiken, werd gebruik gemaakt van de zwaartekracht van Venus (april 1998 en juni 1999), de Aarde (augustus 1999) en Jupiter (december 2000).

Afgelopen nacht naderde Cassini-Huygens Saturnus vanaf de onderkant van het ringvlak van de planeet. Met de belangrijkste (krachtige) schotelantenne als schild om zich te beschermen tegen inslagen van stof, ging de sonde om 02:03 UT eerst door het ringvlak, op ongeveer 158 500 kilometer van het centrum van Saturnus, via de opening tussen de zogenaamde F-ring en de G-ring. Ongeveer 25 minuten later, om 02:36 UT, ontstak de sonde een van zijn twee hoofdmotoren 96 minuten lang om in de gewenste baan te komen. Het signaal ter bevestiging van de ontsteking deed er 84 minuten over om de Aarde te bereiken, ongeveer 1500 miljoen kilometer van Saturnus.

De verbranding verliep probleemloos en remde de Cassini-Huygens af terwijl deze de bovenste wolkenlaag van de planeet op slechts 18 000 kilometer passeerde. Nadat de afremming was voltooid, werd de sonde eerst richting Aarde gedraaid om te bevestigen dat de omloopbaan was bereikt, en daarna richting de ringen van Saturnus om opnamen van dichtbij te maken, vanaf een hoogte van slechts een paar duizend kilometer. Dat geeft wetenschappers een unieke kans om te kijken of er binnen de ringen afzonderlijke componenten zijn te onderscheiden, aangezien Cassini in het verdere programma niet meer zo dichtbij zal komen. De korte afstand tot de planeet werd tevens benut om met de instrumenten van de orbiter de atmosfeer en omgeving grondig te onderzoeken.

Om 04:34 UT ging de sonde voor de tweede keer door het ringvlak.

De sonde verkeert in uitstekende staat om te beginnen aan haar rondreis door het stelsel van Saturnus, en zal in ieder geval 76 keer rond de planeet gaan en 52 keer langs zeven van de 31 bekende manen scheren. Die rondreis begon in feite al vóór het intreden in de omloopbaan, toen de sonde op 11 juni op korte afstand langs een achtste maan, Phoebe, vloog. Het belangrijkste doel van Cassini-Huygens is de grootste van die manen, Titan. Op 26 oktober komt de sonde daar voor het eerst langs, op een hoogte van 1200 kilometer.

In de komende maanden zullen wetenschappers van ESA de ontkoppeling van hun belangrijkste bijdrage, de Huygens-lander, voorbereiden. Die zal plaatsvinden op 25 december, waarna Huygens in januari 2005 zal afdalen in de atmosfeer van Titan. Deze sonde, die in opdracht van ESA is gebouwd door een industrieel team onder leiding van Alcatel Space, weegt 320 kilo en is uitgerust met zes wetenschappelijke instrumenten om de eigenschappen en de dynamica van de atmosfeer in kaart te brengen. Als de sonde de landing op het oppervlak van Titan overleeft, zal ook onderzoek worden gedaan naar de fysieke omgevingseigenschappen van het oppervlak.

Titan is groter dan de planeet Mercurius en is omgeven door een stikstofrijke atmosfeer met koolstofverbindingen. Verondersteld wordt dat de omgeving op Titan chemisch gezien overeenkomt met die van onze planeet voordat er leven was ontstaan, maar dan wel kouder (-180°C) en zonder vloeibaar water. Naar verwachting zullen de door de Huygens verzamelde gegevens, samen met de algemene waarnemingen van de Cassini-orbiter tijdens diens banen rond Titan, ons meer inzicht verschaffen in de ontwikkeling van onze eigen atmosfeer kort na het ontstaan van de Aarde, en aanwijzingen opleveren voor de mechanismen die hebben geleid tot het ontstaan van leven op onze planeet.

De Cassini-orbiter, de grootste en meest complexe interplanetaire -ruimtesonde ooit, is voorzien van 12 door Amerikaanse en internationale teams ontwikkelde wetenschappelijke instrumenten voor diepgaand onderzoek naar Saturnus, Titan, de ijsmanen, het ringenstelsel en de magnetosferische omgeving. Twee van de instrumenten van de orbiter zijn geleverd door Europa.

"Er zijn ruim twintig jaar verstreken sinds de Pioneer 11 en de Voyagers ons een eerste glimp van Saturnus gunden, want zij doorkruisten dit complexe stelsel in slechts enkele dagen," licht Southwood toe, die tevens hoofdonderzoeker voor de magnetometer van de Cassini is. "Maar nu met de Cassini blijven we er om grondig onderzoek te verrichten. En met de Huygens dalen we nog verder af, en treden we niet alleen diep binnen in een buitenaardse atmosfeer maar maken we ook een reis van miljoenen jaren terug in ons verleden om onderzoek te doen naar een van de best bewaarde geheimen van het heelal: de oorsprong van het leven."

De missie van de Cassini-Huygens is een samenwerkingsverband tussen NASA, ESA en ASI, de Italiaanse ruimtevaartorganisatie. Het Jet Propulsion Laboratory (JPL), een divisie van het California Institute of Technology in Pasadena, geeft leiding aan de missie voor NASA’s in Washington gevestigde Office of Space Science.

Meer informatie:

ESA/ESTEC Communications Office
Tel : + 31 71 565 3006
Fax : + 31 71 565 5728