Τα σημάδια της μεγάλης καταιγίδας στον Κρόνο παραμένουν ορατά
H ικανότητα του διεθνoύς διαστημοπλοίου Cassini να ανιχνεύει πηγές θερμότητας σε συνδυασμό με τις παρατηρήσεις δύο επίγειων τηλεσκοπίων έχουν προσφέρει μία πρώτη ματιά στις συνέπειες της μεγάλης καταιγίδας στον Κρόνο την άνοιξη του 2011. Ένας τεραστίων διαστάσεων στρόβιλος, μη ορατός με γυμνό μάτι, παραμένει πολύ καιρό αφότου η καταιγίδα έχει υποχωρήσει.
Οι επίγειες παρατηρήσεις συλλέχθηκαν από το «Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο» (Very Large Telescope) του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου (European Southern Observatory) και το υπερύθρο τηλεσκόπιο της NASA στην κορυφή του όρους Mauna Kea στην Χαβάη.
Οι πολύπλοκοι σχηματισμοί νεφών που παρατηρήθηκαν στην ατμόσφαιρα του Κρόνου κάλυπταν από μικρά μέχρι μεσαία πλάτη, ενώ ξεπερνούσαν τη φαντασία ερασιτέχνων όσο και επαγγελματιών αστρονόμων από την πρώτη εμφάνισή τους το Δεκέμβριο του 2010 μέχρι τα μέσα του 2011.
Νεότερες μελέτες οι οποίες εστιάζουν στη θερμοκρασία, στους ανέμους και στη σύσταση της ατμόσφαιρας του Κρόνου καταδεικνύουν ότι φαντασμαγορικοί σχηματισμοί νεφών ήταν μονάχα ένα μικρό κομμάτι της ιστορίας της ξεχωριστής αυτής καταιγίδας στον Κρόνο.
Το μεγαλύτερο μέρος της δραστηριότητας στην ατμόσφαιρα του πλανήτη δεν είναι, ωστόσο, ορατό με συνήθη οπτικά τηλεσκόπια, ενώ όσα την ακολούθησαν έχουν αφήσει τα σημάδια τους μέχρι σήμερα.
Η εξέλιξη πηγών υπέρυθρης ακτινοβολίας στη διάρκεια της «ανοιξιάτικης» καταιγίδας στον Κρόνο
«Είναι η πρώτη φορά που ένα παρόμοιο φαινόμενο παρατηρείται σε ένα πλανήτη του Ηλιακού Συστήματος,» σημείωσε ο Leigh Fletcher από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης στο επιστημονικό περιοδικό Icarus.
«Είναι εξαιρετικά ασυνήθιστο, καθώς ο στρόβιλος είναι ορατός μονάχα στην υπέρυθρη περιοχή του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος – δεν μπορούμε να το διακρίνουμε κοιτώντας απλά τα νέφη που καλύπτουν τον πλανήτη Κρόνο.»
Αφότου η καταιγίδα ξέσπασε στο ταραχώδες στρώμα νεφών της τροπόσφαιρας, κύματα ενέργειας διαδόθηκαν εκατοντάδες χιλιόμετρα προς τα πάνω, αφήνοντας μέρος της ενέργειάς τους σε δύο τεράστιες στήλες θερμού αέρα που υψώνονταν μέσα στη στρατόσφαιρα.
Οι στήλες αναμένονταν να διαλυθούν καθώς μειωνόταν η θερμοκρασία του αέρα στο εσωτερικό τους. Αλλά, στο τέλος του Απριλίου 2011, όταν λαμπρά νέφη περιτριγύρισαν τον πλανήτη, οι στήλες ενισχυμένες πια σχημάτισαν μία δίνη που οι διαστάσεις της ξεπερνούσαν της κόκκινης κηλίδας του Δία.
Η θερμοκρασία στο εσωτερικό της δίνης ξεπερνούσε κάθε προσδοκία, καθώς υπολογίστηκε 80ºC μεγαλύτερη από της ατμόσφαιρας που την περιέβαλε. Παράλληλα, σημαντικές αέριες μάζες αιθυλένιου και ακετυλένιου ανιχνεύτηκαν να εισχωρούν στο εσωτερικό της.
Μία διαφορετική ματιά στην καταιγίδα του Κρόνου
Σαν την τεράστια κόκκινη κηλίδα που διακρίνεται στην ατμόσφαιρα του Δία, ο στρόβιλος διατρέχει την ατμόσφαιρα του Κρόνου, ενώ οι ισχυροί άνεμοι που πνέουν γύρω του επιτρέπουν να διατηρεί διαφορετική χημική σύσταση και εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες.
«Ο στρόβιλος στο Δία έχει τις ρίζες του βαθιά στην τυρβώδη περιοχή όπου διαμορφώνεται ο καιρός του, ενώ ο τεραστίων διαστάσεων στρόβιλος στον Κρόνο έχει σχηματιστεί στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιράς του, όπου παρόμοια φαινόμενα δεν αναμένονται να παρατηρηθούν.»
«Παρά τις πολλές ομοιότητες μεταξύ των δύο στροβίλων, ο μηχανισμός που κρύβεται πίσω από το σχηματισμό τους και ο χρόνος ζωής τους διαφέρει πάρα πολύ,» συνέχισε ο Δρ Fletcher.
Από τη μία, ο στρόβιλος στην ατμόσφαιρα του Δία σχηματίστηκε πριν από περισσότερα από 300 χρόνια και από την άλλη, ο στρόβιλος στον Κρόνο αφού σχηματίστηκε τον Μάιο του 2011 και περιφερόταν κάθε 120 ημέρες γύρω από τον πλανήτη, έχει αρχίσει να εξασθενεί. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι μέχρι το τέλος του 2013 θα έχει εξαφανιστεί.
Το ερώτημα όμως που τίθεται είναι εάν η ενέργεια που είχε συσσωρευθεί στην ατμόσφαιρα του Κρόνου και οδήγησε στο ξέσπασμα της ισχυρής καταιγίδας έχει διασκορπιστεί ή θα πρέπει να αναμένουμε παρόμοια φαινόμενα στο μέλλον.
Το ξέσπασμα της καταιγίδας στο βόρειο ημισφαίριο του πλανήτη όταν ήταν ακόμα άνοιξη είχε αιφνιδιάσει τους παρατηρητές, καθώς δεν αναμένονταν παρά πολλά χρόνια αργότερα ένα θυελλώδες καλοκαίρι.
«Εκείνο που κάνει τη διαστημική αποστολή Cassini ξεχωριστή είναι το γεγονός ότι θα βρίσκεται γύρω από τον Κρόνο και θα συλλέγει παρατηρήσεις μέχρι το θερινό ηλιοστάσιο του 2017. Εάν ένα δεύτερο γεγονός τέτοιας κλίμακας συμβεί, θα είμαστε εκεί να το παρατηρήσουμε,» τόνισε ο Nicolas Altobelli ένας από τους επιστήμονες της ESA που εργάζεται στο πρόγραμμα Cassini.
