Exoplaneten
We hebben nog niet de technologie om gedetailleerde foto's van exoplaneten te maken, maar een kunstenaar heeft deze afbeelding gemaakt van hoe zo'n planeet eruit kan zien. Copyright: ESA/Hubble, M. Kornmesser
04 februari 2009
Het zonnestelsel bestaat uit acht planeten die om onze plaatselijke ster, de zon, draaien. Maar wist je dat er nog heel veel meer planeten in de ruimte zijn, die om de sterren draaien die we 's nachts zien? Die worden extrasolaire planeten genoemd, afgekort exoplaneten.
Het is ontzettend moeilijk om exoplaneten te ontdekken. Ze zijn zo ver weg dat we ze niet gewoon door een normale telescoop kunnen zien. Ze zijn ook heel klein en zwak vergeleken met de sterren waar ze omheen draaien. Dat betekent dat astronomen die op exoplaneten jagen een aantal handige technieken moeten gebruiken!
De eerste methode die astronomen gebruikten om exoplaneten te vinden heet radiële snelheid, of eenvoudiger gezegd: wiebelende sterren! Als een planeet rond een ster draait trekt de zwaartekracht van de planeet aan de ster, zodat het er vanuit ons perspectief uitziet alsof de ster in de ruimte heen en weer wiebelt. Het is maar een klein effect, maar met heel gevoelige instrumenten is het mogelijk om exoplaneten te vinden die hun sterren laten wiebelen!
Tegenwoordig is de transitmethode de meest gebruikelijke detectietechniek. Wanneer een exoplaneet voor zijn ster langs gaat, kan hij een klein beetje licht van de ster blokkeren. Dit wordt een transit of overgang genoemd. Vanuit ons gezichtspunt op aarde ziet de ster er tijdens de overgang iets zwakker uit, en dan weer feller wanneer de planeet geen licht meer blokkeert. Dat is een aanwijzing dat er een exoplaneet kan zijn! Overgangen zijn lastig te detecteren omdat de verandering in het lichtniveau ontzettend klein is, maar speciale op planeten jagende telescopen zoals ESA’s CoRoT hebben er veel succes mee gehad! ESA’s CHEOPS-missie uit 2019 maakt ook gebruik van de transitmethode.
De transitmethode heeft veel succes gehad. Wanneer een planeet voor zijn ster langs gaat, blokkeert hij wat licht, en dat kunnen we soms detecteren. Copyright: ESA
Astrometrie is weer een andere techniek en die zal door ESA’s Gaia-missie worden gebruikt. We kunnen 's nachts sterren in banen langs onze hemel zien bewegen, en we kunnen hun posities gedurende vele jaren enorm nauwkeurig voorspellen. Als een ster een planeet heeft zal de beweging iets anders zijn dan verwacht - slechts een heel klein beetje anders, maar Gaia kan het zien!
Dat zijn de belangrijkste methoden waarmee we extrasolaire planeten kunnen ontdekken, hoewel er ook andere manieren zijn. Soms is het zelfs mogelijk om professionele observatoria te gebruiken om foto's te nemen - hoewel die afbeeldingen er heel eenvoudig uitzien vergeleken met de foto's die we van de nabije planeten in ons eigen zonnestelsel kunnen maken.
Wees creatief! Stel je een exoplaneet voor en teken die. Hoe heet je exoplaneet? Hoe is hij ontdekt? Hoe is het daar? Wonen er levensvormen? Copyright: ESA – SJM Photography
Tot nu toe zijn met behulp van deze technieken duizenden extrasolaire planeten ontdekt en we vinden er steeds meer. Zouden er planeten tussen zitten waar leven bestaat? Misschien zelfs intelligente wezens zoals wij? Wat denk je?
Dit is in elk geval een razend spannende tijd als je geïnteresseerd bent in exoplaneten!
