Pagina123

Tekst door Lars From en Klaus Dohm
Foto door Niels Hougaard
Copyright 2004, Morgenavisen Jyllands-Posten

Funafuti, Tuvalu in de Stille oceaan, 4 april 2004

Als het tij opkomt, verandert het leven op Funafuti, het kleine geïsoleerde eiland ver in de Stille oceaan. De inwoners parkeren hun motoren en auto's zo dat het doordringende water ze niet beschadigt. Bij hoogwater staat het zoute water hoog in de straten. Veel mensen moeten de kano nemen om hun huizen op palen te kunnen bereiken. En een aantal plantages met het wortelgewas Pulaka is opgegeven omdat de plant niet tegen het zoute water kan.

"Vroeger dacht ik dat het wel 100 jaar zou duren voordat ons land zou verdwijnen. Maar nu denk ik dat het veel sneller zal gaan", vertelt meteorologe Hilia Vavae, die het enige weerstation op Tuvalu runt.

Hier, duizenden kilometers van het dichtstbijzijnde continent, kun je bijna voelen dat de zee terugneemt wat de natuur in duizenden of zelfs miljoenen jaren heeft opgebouwd. Het hoogste punt van het eiland ligt maar drie meter boven zeeniveau, en het eiland is op een aantal plaatsen maar een paar meter breed. Vanuit het oosten beuken de golven van de Stille oceaan tegen de koraalkust. In het westen is de druk wat lager dankzij de rustigere lagune. Funafuti is het belangrijkste eiland van de eilandstaat Tuvalu, die uit negen bewoonde eilanden en atollen bestaat. Het lijkt op veel andere eilanden en laaggelegen gebieden overal ter wereld: het wordt bedreigd door het stijgende zeeniveau.

Hilia Vavae baseert het pessimistische scenario over de toekomst van Tuvalu zowel op meteorologische feiten als op haar eigen observaties. Volgens de meteorologe zijn de overstromingen van het eiland ernstiger geworden en komen ze ook vaker voor. Tegenwoordig zijn er van januari tot mei vaak overstromingen bij hoogwater. Dat gebeurt opnieuw van september tot december.

"Zo is het niet altijd geweest. Toen ik in 1986 bij het weerstation kwam werken, hadden we twee maanden per jaar overstromingen en die waren niet zo ernstig als die van tegenwoordig", vertelt Hilia Vavae.

Het waterpeil van het eiland wordt in twee stations gemeten die aan de kust liggen. Ze zijn neergezet door Australië. Het waterpeil bereikte in maart 2001 een record, toen lag het 1,8 meter boven normaal. Dat is een probleem bij een eiland dat niet meer is dan een kleine zandbank of wat koraal midden in de oceaan.

"Die dag stond het water net buiten het station tot onze knieën, ook al ligt het 2,1 meter boven zeeniveau", vertelt Hilia Vavae, terwijl ze naar de foto's wijst die aan de muur hangen en waarop die ernstige overstroming is vastgelegd. Kort nadat het water het hoogste punt bereikt, dringt het zeewater door het koraal heen dat het fundament van het eiland vormt.

Het waterpeil in de oceanen varieert. Maar sinds 1993 is het zeewaterpeil rond Tuvalu 5-6 cm gestegen. Op dit moment stijgt het met ongeveer 5,7 mm per jaar, volgens een verslag van het South Pacific Sea Level & Climate Monitoring Project dat wordt gesteund door de Australische regering. De laatste verklaring van het project laat zien dat het waterpeil rond Tuvalu vergelijkbaar is met het gemiddelde voor verschillende eilanden in de Stille oceaan, zoals Fiji, Vanatu, Samoa en de Marshalleilanden.
 
 
Wetenschappers voorspellen dat het waterniveau in de komende eeuw tussen 11 en 77 cm zal stijgen. Dus de eilanden in de Stille oceaan zijn niet de enige gebieden die kans lopen op problemen met stijgend water. Grote stukken van Egypte en Bangladesh zullen verdwijnen als het water stijgt zoals door de wetenschappers is voorspeld en er geen beschermende structuren, zoals dijken, worden gebouwd. In het ergste geval worden miljoenen mensen dakloos.

De oorzaak van het stijgende waterpeil is onderwerp van discussie, en de meeste wetenschappers leggen een verband met het broeikaseffect dat de oorzaak kan zijn van de smeltende gletsjers in de wereld. Een ander feit is dat warm water meer volume heeft dan koud water.

Maar het stijgende waterpeil is niet de enige bedreiging voor de toekomst van Tuvalu. De eilandstaat wordt ook bedreigd door extremer weer. De afgelopen jaren zijn de eilanden verschillende keren getroffen door ernstige orkanen, hoewel het meest noordelijke deel van het eilandenrijk buiten de zogenaamde orkanengordel ligt. In 1997 werd Funafuti getroffen door drie orkanen, Gavin, Hina en Helly. Samen spoelden ze een halve vierkante kilometer van de eilandstaat van 26 vierkante kilometer weg. De laatste orkaan kwam in juni, buiten het orkaanseizoen.

Een cycloon ontstaat in de Stille oceaan als de oppervlaktetemperatuur van het zeewater boven 27 graden Celsius ligt. Het water verhit de atmosfeer; de warme lucht stijgt op en zorgt ervoor dat er bij het wateroppervlak extreem lage druk ontstaat. Hierdoor ontstaan cyclonen die zich kunnen ontwikkelen tot een orkaan die over de Stille oceaan trekt.

Volgens Hilia Vavae zal Tuvalu in de toekomst harder getroffen worden. "Ik denk dat we in de toekomst meer cyclonen zullen zien vanwege het broeikaseffect", zegt ze.

In maart 1997 liet de orkaan Hina zien wat er zou kunnen gebeuren in een klein, kwetsbaar eilandgebied zoals Tuvalu. Op die dag werd een van Funafuti’s kleine onbewoonde koraaleilanden, Tepukasavilivili, gewoonweg van de kaart geveegd. Kokospalmen werden ontworteld en naar zee geblazen, en grote delen koraal van het eiland werden weggespoeld. Het overgebleven deel van het eiland is nu alleen bij laag water te zien. Een ander klein onbewoond koraaleiland, Nasafua, ondergaat bijna hetzelfde lot.

"Op die dag konden we zien wat er met de rest van Funafuti kan gebeuren", aldus Hilia Vavae. Funafuti is ook door andere orkanen getroffen. In 1972 beschadigde een storm het eiland, en werden veel huizen en bomen verwoest. Daarom zijn er geen oude huizen op het eiland te zien. De meeste huizen zijn van beton met een metalen dak, of het zijn primitieve hutten die zijn gebouwd van hout, drijfhout, palmbladeren en meer van dat soort materialen.

In 1992 gebeurde er iets onverwachts. Het noordelijke deel van het eiland Tuvalu, dat buiten de orkanengordel ligt, werd door ernstige stormen getroffen. Een nieuwe pier op het eiland Waitupo werd vernietigd.

"Daarom ben ik het eens met de wetenschappers die voorspellen dat de orkanengordel zich door het broeikaseffect zal uitbreiden", vertelt Hilia Vavae.

Tuvalu is al begonnen zich voor te bereiden op de nieuwe tijden met warmer weer, een hoger zeeniveau en krachtigere wind. Op dit moment leggen twee inwoners van het eiland de laatste hand aan een verslag over hoe de bevolking op deze ontwikkeling moet worden voorbereid.

Het doel is het zeker stellen van de voedselproductie, de volksgezondheid en de waterbronnen. Drie belangrijke thema' s waar nu al problemen zijn.

De bewoners hebben bijvoorbeeld al verschillende plantages opgegeven waar het traditionele gewas Pulaka werd geteeld. En dat is een probleem op een klein eiland dat tot op de laatste vierkante meter wordt gebruikt.

"Het eiland is drassiger geworden, en het zoute water dringt erin door. Veel planten kunnen daar niet tegen. In de toekomst moeten we mensen leren om pulaka op hoger gelegen grond te telen," vertelt Poni Faavae, die verantwoordelijk is voor het rapport dat Tuvalu de weg naar de toekomst moet wijzen. Het IPCC klimaatpanel van de VN steunt het rapport.

Hij laat ons een voormalige plantage zien, waar het onkruid de overhand heeft gekregen. Het is wat overdreven om het kleine lapje grond een plantage te noemen, want het is niet veel groter dan een klein stukje land in een Europese tuin.

Volgens Pomi Faava bestaat ook de angst dat malaria naar dit eiland zou kunnen komen.

"De volksgezondheid zal worden beïnvloed door de grotere hitte. De drassigere grond en de hogere temperatuur zorgen voor betere leefomstandigheden voor de muggen. We moeten spuiten om dat te voorkomen," vertelt hij.

Op Tuvalu leven de mensen al met klimaatverandering. En er wordt weinig gedacht over het veranderen van de ontwikkelingen die al volop bezig zijn. Hier gaat het er vooral om een rustig en ontspannen leven te leiden en alles te nemen zoals het komt. Op een beleefde aanbeveling aan de rijke landen na om de uitstoot van broeikasgassen te stoppen, probeert Tuvalu zijn eigen gang te gaan. Veel mensen denken dat de problemen opgelost kunnen worden door meer grond naar de kleine eilanden te brengen. Een manier om wat van het land terug te krijgen dat de zee al heeft weggeslagen, is om te bouwen bovenop (menselijk) afval.
 
 

Pagina123