Drukke tijden voor het B.USOC

Afgelopen vrijdag installeerden twee astronauten tijdens een ruimtewandeling twee instrumentenpakketen - waaronder SOLAR voor de waarneming van de zon - aan de buitenzijde van Columbus.

Columbus werd op 7 februari aan boord van de spaceshuttle Atlantis gelanceerd naar het internationaal ruimtestation ISS en er vervolgens aan vastgemaakt als permanent ruimtelaboratorium. De installatie van SOLAR aan de buitenkant van Columbus gebeurde tijdens een ruimtewandeling van 7 uur en 25 minuten.

Die werd uitgevoerd door de Amerikaanse astronauten Rex Walheim en Stanley Love. Love bevond zich gedurende het grootste deel van de ruimtewandeling op de robotarm Canadarm2 van het ruimtestation, terwijl zijn collega's in het ISS hem van en naar het laadruim van de Atlantis bewogen om de Columbusexperimenten op te halen.

Van op de grond

Het Belgian User Support and Operation Centre (B.USOC) is gevestigd in het Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie (BIRA) in de 'ruimtepool' van Ukkel. Het maakt deel uit van het netwerk van Europese centra die in nauwe samenwerking met de betrokken wetenschappers instaan voor de correcte uitvoering van experimenten in de ruimte.

Hier worden de wetenschappelijke operaties volledig van op de grond uitgevoerd. Het B.USOC wordt beheerd door het BIRA onder begeleiding van het Federaal Wetenschapsbeleid. Het beheer van de operaties wordt verzekerd in partnerschap met het bedrijf Space Applications Services in Zaventem.

Belgische inbreng

Het instrumentenpakket SOLAR moet meer inzicht opleveren van hoe onze ster de aarde beïnvloedt. Het bevat twee instrumenten met een sterke Belgische inbreng: Solar Variability of Irradiance Monitoring (SOVIM) , het resultaat van een samenwerking tussen het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI) en een Zwitsers team en Solar Spectrum (SOLSPEC), dat samen ontwikkeld werd door het BIRA en een Frans team. Een derde SOLAR-instrument is het Duitse SOL-ACES.

De Belgische instrumenten werden in de nacht van vrijdag op zaterdag vanuit het controlecentrum in Ukkel zonder problemen aangeschakeld en getest. Alles is daarbij normaal verlopen. SOLAR zal vanuit het B.USOC 24 uur per dag worden gevolgd. Daarvoor staat een ploeg van 14 operatoren klaar.

Meer dan 30 jaar

We vroegen aan Christian Muller, wetenschappelijk vertegenwoordiger van het B.USOC voor SOLAR en al dertig jaar actief in het BIRA, naar wat meer achtergrond.

'De geschiedenis van de experimenten SOLSPEC en SOVIM gaat meer dan 30 jaar terug tot 1976', zegt hij. 'Toen waren er voorstellen voor de eerste missie van Europa's ruimtelaboratorium Spacelab in 1983. En de experimenten vlogen onder meer ook met de ATLAS 1 missie met de eerste Belgische astronaut Dirk Frimout in 1992.'

Omdat een zonnecyclus elf jaar duurt is het belangrijk dat al deze instrumenten gedurende lange tijd kunnen waarnemen. SOLAR zal minstens anderhalf jaar lang vanaf de buitenzijde van Columbus de zon in het vizier nemen.

'Het zou mooi zijn als onze experimenten ok langer kunnen blijven werken. In theorie zouden ze tien of misschien wel twintig jaar kunnen blijven waarnemen. Maar SOLAR bevindt zich op een zeer goede plaats en misschien zal een ander experiment zijn plaats innemen.'

Primeur

Dertig jaar actief in de ruimtevaart en toch nog een primeur meemaken? Voor Christian Muller was het afgelopen vrijdag het geval.

'Het was de eerste keer dat ik meemaak dat een experiment tijdens een ruimtewandeling wordt geïnstalleerd. Ik heb altijd met onbemande satellieten gewerkt of met Spacelab, maar daar werden de experimenten niet tijdens een ruimtewandeling geplaatst.'

'Veel onderzoekers vinden dat bemande ruimtevluchten niet zoveel zin hebben', aldus Muller. 'Maar de grote theoretische successen van bijvoorbeeld de sterrenkunde zijn afkomstig van de Hubble-ruimtetelescoop, die regelmatig door astronauten wordt onderhouden.'

Hoe voelt het voor een wetenschapper als 'zijn' experiment uiteindelijk in de ruimte arriveert?

'Ik ben een gelukkig man', glundert Muller. 'Maar ik ben wel een beetje jaloers op de operatoren van SOLAR. Voor het eerst sinds Spacelab 1 ben ik daar zelf niet bij.'