EDRS-A eerste steen van SpaceDataHighway

EDRS of het European Data Relay System is ontworpen om gegevens door te sturen tussen satellieten in een lage baan om de aarde en de aarde via satellieten in een geostationaire baan (op 36.000 kilometer boven de evenaar zodat ze vanaf de aarde gezien stil hangen aan de hemel). Met EDRS kunnen grote hoeveelheden data via innovatieve lasercommunicatie snel doorgestuurd worden.

EDRS-A is een 'knooppunt' van het systeem en ging op 29 januari laatstleden de ruimte in als een bijkomend instrumentenpakket aan boord van de satelliet Eutelsat 9B van de gelijknamige organisatie. Als 'eerste steen' van de SpaceDataHighway is het bijzonder belangrijk dat EDRS-A in uitstekende gezondheidstoestand verkeert.

Het testen begon al twee weken na de lancering terwijl de satelliet nog op weg was naar zijn definitieve positie op 9° oosterlengte, van waaruit hij Europa in het vizier heeft.

Grondcontrole roept EDRS-A

De tests worden uitgevoerd door een over heel Europa verspreid netwerk van grond- en controlestations, waarbij een bijzondere rol is weggelegd voor het Belgische Redu Space Services (RSS).

RSS voert de meeste tests met EDRS-A uit vanuit het ESA Redu Centre in de provincie Luxemburg. Dat gebeurt in samenwerking met het grondcontrolecentrum van het Duitse ruimtevaartagentschap DLR in Oberpfaffenhofen en het satellietcontrolecentrum van Eutelsat in Rambouillet in Frankrijk. Airbus Defence and Space heeft de algemene verantwoordelijkheid van het EDRS-partnerschap.

EDRS-A is uitgerust met twee antennes. Een grote vaste antenne dient om gegevens naar de aarde te sturen via radiofrequenties in de Ka-band. Een kleine beweegbare antenne richt zich op ruimtetuigen en satellieten in een lage baan om de aarde, zoals bijvoorbeeld het internationaal ruimtestation ISS.

Volgens ESA's procurement manager voor EDRS-A Khalil Kably 'ondervindt fijne en gesofisticeerde technologie als EDRS heel wat stress bij een lancering als gevolg van hevige trillingen en akoestische effecten.'

Het Redu Centre heeft nagegaan hoe krachtig de EDRS-A signalen zijn door ze te vergelijken met eerdere metingen op de aarde en stelde vast dat ook in de ruimte alles naar behoren werkt en dat de antennes na de tests nog altijd prima functioneren. Het grondteam in Redu heeft ook het gebied in kaart gebracht dat door de antennes bestreken wordt en het vergeleken met vooraf vastgestelde modellen.

Redu: Europa verbinden met de ruimte

Het ESA Redu Centre werd in 2014 door ESA en ons land formeel erkend als een essentiële infrastructuur die een belangrijke rol speelt bij het opvolgen van de eerste stappen van de belangrijkste Europese ruimteprojecten.

Zo werd elke kunstmaan van het satellietnavigatieprogramma Galileo van de Europese Commissie na de lancering getest vanuit Redu. In het centrum worden ook de drie Proba-satellieten gevolgd en over de jaren heen kreeg Redu op de een of andere manier te maken met alle belangrijke Europese satellietoperators.

'Redu heeft al lang ervaring met het testen van satellieten in een baan om de aarde', aldus ESA Director of Telecommunications Magali Vaissiere. 'Daarom hebben we het gekozen als reservecontrolecentrum voor EDRS. Redu bouwt expertise op en verzekert zich een vooraanstaande rol als een Europese hub voor alles wat met het grondsegment te maken heeft.'

Redu heeft nu EDRS-A en zijn nieuwe antenne in de Ka-band (een van de meer dan 30 die de afgelopen tien jaar werden gebouwd) opgevolgd en is een grondstation van wereldklasse.

Een link met de Sentinels

Alvorens EDRS-A deze maand verbindingen test met de satellieten Sentinel 1A en 2A, moet eerst de nauwkeurigheid van de laser aan boord worden nagegaan. Daarvoor wordt een verbinding gelegd met een ESA-grondstation op de Canarische eilanden.

Men wil nagaan of de terminal zich kan richten op een doel dat meer dan 36.000 kilometer verwijderd is. Een en ander moet dan vanaf juni routine worden wanneer het systeem operationeel wordt.

Terwijl de Sentinels rond de aarde draaien zal de laser van EDRS-A de terminals van zijn 'partners' lokaliseren en er zich blijvend op richten. Via de laser zenden de Sentinels dan hun waarnemingsgegevens door naar EDRS-A, die ze op zijn beurt naar een controlecentrum in Ottobrunn ten zuidoosten van München doorstraalt. Daar meet men de duur van de verbinding en de snelheid van de datatransmissie. Het centrum zal de resultaten vergelijken met een gelijkaardige terminal op Alphasat en met de gegevens die de Sentinels via hun eigen netwerk van grondstations doorsturen.

De testverbindingen tussen de satellieten zijn van cruciaal belang aangezien ze gebruikt worden om na te gaan of alles naar behoren functioneert en om een standaard te zetten voor alle toekomstige verbindingen.

'EDRS is het meest ambitieuze programma op het vlak van satellietcommunicatie dat ooit onder een ESA-partnerschap met de Europese ruimtevaartsector is uitgevoerd', aldus Magali Vaissiere. 'Aan boord bevindt zich de meest gesofisticeerde communicatietechnologie ter wereld. We kijken uit naar de zomer, wanneer we volledig operationeel zijn en we een nieuw hoofdstuk schrijven op het vlak van wereldwijde communicatie.'