Σαράντα χρόνια Σύμβασης της ESA
Μετά την 50η επέτειο της Ευρωπαϊκής διαστημικής συνεργασίας το 2014, γιορτάσαμε τα 40 χρόνια από την υπογραφή της Σύμβασης για τη δημιουργία ενός ενιαίου Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος τον Μάιο του 1975.
Η ιδέα της οικοδόμησης μιας ανεξάρτητης διαστημικής ικανότητας στην Ευρώπη χρονολογείται από τις αρχές του 1960, όταν έξι ευρωπαϊκές χώρες (Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο) σχημάτισαν τον στο Ευρωπαϊκό Οργανισμό Ανάπτυξης Εκτοξευτών (European Launcher Development Organisation - ELDO) για να αναπτύξουν ένα βαρύ εκτοξευτή, που αργότερα ονομάστηκε «Europa».
Αυτές οι ίδιες χώρες, συν τη Δανία, την Ισπανία, τη Σουηδία και την Ελβετία, ίδρυσαν τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστημικής Έρευνας (European Space Research Organisation - ESRO) αμέσως μετά, για να αναλαμβάνει κυρίως επιστημονικά δορυφορικά προγράμματα. Οι Συμβάσεις τους υπεγράφησαν το 1962, και τέθηκαν σε ισχύ το 1964.
Το 1975, μια σύμβαση συντάχθηκε σε διπλωματικό και υπουργικό επίπεδο για τη δημιουργία ενός «Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος», και τη διεύρυνση του πεδίου των αρμοδιοτήτων της υπηρεσίας ώστε να συμπεριλάβει τα συστήματα επιχειρησιακών διαστημικών εφαρμογών, όπως τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους.
Οι λειτουργίες ESRO και ELDO τερματίστηκαν, και οι δραστηριότητες του πρώτου συνεχίστηκαν κάτω από το όνομα της ESA και λήφθηκαν ως ο πυρήνας της νέας οργάνωσης, ενώ ο δεύτερος, ο οποίος είχε ήδη ολοκληρώσει τα προγράμματά του, διαλύθηκε.
Στις 15 Απριλίου του 1975, κατά την τελευταία Ευρωπαϊκή Διαστημική Διάσκεψη στις Βρυξέλλες, οι Ευρωπαίοι υπουργοί ενέκριναν το τελικό κείμενο της Σύμβασης της ESA. Το έγγραφο ήταν ανοιχτό προς υπογραφή έως την 31η Δεκεμβρίου του 1975.
Υπεγράφη από τους εκπροσώπους των ESRO και ELDO στο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Διαστήματος στο Παρίσι στις 30 Μαΐου 1975, και η Ιρλανδία υπέγραψε τον Δεκέμβριο του ιδίου έτους. Η σύμβαση της ESA τέθηκε σε ισχύ στις 30 Οκτωβρίου 1980, με την κατάθεση του τελευταίου εγγράφου επικύρωσης από τη Γαλλία.
Από τότε, τα αρχικά μέλη ακολουθήθηκαν από την Αυστρία και τη Νορβηγία (1986), τη Φινλανδία (1995), την Πορτογαλία (2000), την Ελλάδα και το Λουξεμβούργο (2005), την Τσεχική Δημοκρατία (2008), τη Ρουμανία (2011) και την Πολωνία (2012) . Η πιο πρόσφατες που εντάχθηκαν είναι η Εσθονία και η Ουγγαρία, οι οποίες υπέγραψαν συμφωνίες προσχώρησης το Φεβρουάριο του 2015, για να γίνουν το 21ο και το 22ο κράτη μέλη της ESA, αντίστοιχα.
Επτά άλλες χώρες της ΕΕ είναι Ευρωπαϊκά Συνεργαζόμενα Μέλη ή έχουν συνάψει Συμφωνίες Συνεργασίας με την ESA: Βουλγαρία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Σλοβακία και Σλοβενία. Συνεχίζονται οι συζητήσεις με την Κροατία. Ο Καναδάς συμμετέχει επίσης σε ορισμένα προγράμματα στο πλαίσιο μακροχρόνιας συμφωνίας συνεργασίας, η πρώτη εκ των οποίων υπογράφηκε το 1979.
Πολλές ήταν οι επιτυχίες σε όλους τους τομείς των διαστημικών δραστηριοτήτων από τη δημιουργία της ESA, όλες επιτυχίες της ευρωπαϊκής διαστημικής βιομηχανίας, των εργαστηρίων και των ερευνητικών κέντρων.
Κατά τα τελευταία 40 χρόνια, για παράδειγμα, η Ευρώπη έχει σημειώσει μια σειρά από πρωτιές στην εξερεύνηση του Σύμπαντος μας: για να αναφέρουμε μερικά, από μια συνάντηση με τον κομήτη του Halley το 1986 (Giotto), ένα καθοδικό πέρασμα στο φεγγάρι του Κρόνου Τιτάνα το 2005 (Huygens) και προσγείωση σε έναν κομήτη το 2014 (Rosetta/Philae), στη μελέτη του Ήλιου μας με πρωτοφανή λεπτομέρεια (SOHO) και την παραγωγή του πιο λεπτομερούς χάρτη του κοσμικού υποβάθρου μικροκυμάτων που δημιουργήθηκε ποτέ - την ακτινοβολία λείψανο από το Big Bang (Planck).
Η ESA έχει επίσης αναπτύξει μια σειρά από εκτοξευτές (Ariane και Vega), χρησιμοποιώντας ένα ευρωπαϊκό χώρο εκτόξευσης στη Γαλλική Γουιάνα (το Ευρωπαϊκό Κοσμοδρόμιο, CSG). Για να έχει πρόσβαση στο διάστημα είναι το πρώτο στοιχείο που επιτρέπει στην αξιοποίηση του διαστήματος και τα πολλά οφέλη που φέρνει.
Η ESA έχει αναπτύξει ένα από τους πιο περίπλοκους δορυφόρους παρατήρησης της γης (Envisat), διαχειτίζεται το διαστημικό μέρος του Copernicus, το πιο φιλόδοξο επιχειρησιακό πρόγραμμα παρατήρησης της Γης μέχρι σήμερα, και έχει κάνει πολλές περισσότερες ανακαλύψεις και καινοτομίες στην τεχνολογία, την πλοήγηση (Galileo) και τις δορυφορικές επικοινωνίες.
Οι Ευρωπαίοι αστροναύτες ήδη λαμβάνουν μέρος σε ανθρώπινες αποστολές διαστημικών πτήσεων για πάνω από τρεις δεκαετίες, και η ESA είναι ένας ισότιμος εταίρος στην ανάπτυξη και λειτουργία του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (Columbus και ATV). Σήμερα, η ESA αναπτύσσει το European Service Module για το διαστημικό σκάφος Orion της NASA, και εξασφαλίζει ότι η Ευρώπη διαδραματίζει καίριο ρόλο στη μελλοντική διεθνή εξερεύνηση του διαστήματος.
Με την πάροδο του χρόνου, τα συμφέροντα των ενδιαφερομένων μερών και οι προσδοκίες της εταιρικής σχέσης αλλάζουν. Τα γεωπολιτικά και σχετικά με το διάστημα περιβάλλοντα γίνετονται ολοένα και πιο συνυφασμένα. Στη δεκαετία του 1970, τα ESRO και ELDO μετατράπηκαν σε ESA ως απάντηση σε διαφορετικές ανάγκες της διαστημικής αρένας εκείνων των ημερών. Η ESA έχει μεταφέρει αυτή την ετοιμότητα και την ικανότητα ανταπόκρισης στην αλλαγή μέσω της εφαρμογής του «κανονιστικού» της πλαισίου σε νέες καταστάσεις και με νέους τρόπους.
Το πλαίσιο αυτό δεν έχει χάσει την ικανότητά του να προσαρμόζεται, βάζοντας μας στην καλύτερη θέση να εξυπηρετήσουμε τη διαστημική κοινότητα: ενισχύοντας τα πλεονεκτήματα που παραδίδονται από τα διαστημικά συστήματα σε περισσότερα κράτη μέλη και τους πολίτες τους. Η Σύμβαση της ESA ήταν αρκετά διορατική για να επιτρέψει τέτοια εξέλιξη.
