Τα άγνωστα παρασκήνια της αποστολής ExoMars

Η αποστολή ExoMars ξεκίνησε από το κοσμοδρόμιο Μπαϊκονούρ τον περασμένο Μάρτιο με σκοπό να ερευνήσει για την ύπαρξη μεθανίου στην ατμόσφαιρα του Άρη. Το μητρικό σκάφος TGO είχε ως σκοπό να σκανάρει και να φωτογραφίσει τον πλανήτη. Μεγάλος ήταν ο ενθουσιασμός όταν εισήλθε στην ατμόσφαιρα.

Ωστόσο δεν είχε την ίδια τύχη το όχημα επιφανείας Schiaparelli. Ο σκοπός ήταν να δείξει ότι η Ευρώπη μπορούσε να αγγίξει απαλά την επιφάνεια του Άρη.

Όμως ο κόκκινος πλανήτη είχε άλλα σχέδια. Το πρώτο σήμα ήταν καλό. Όχι όμως και η συνέχεια. Κάτι δεν πήγε βάσει σχεδίου.

Μια ημέρα μετά, η κατάσταση ξεκαθάρισε. Το Schiaparelli κατέβηκε καλά, στην συνέχεια όμως απέτυχε, προσεγγίζοντας την επιφάνεια. Ήταν το αλεξίπτωτο, οι ενισχυτές ή το λογισμικό; Αυτό είναι το αντικείμενο των αναλύσεων που ήδη γίνονται από τους αρμόδιους.

Ο Αντρέα Ακομάτζο είναι από την επιχειρησιακή ομάδα της αποστολής ExoMars και λέει στην κάμερα του euronews: «Δεν ξέρουμε τι ακριβώς δεν πήγε καλά σύμφωνα με τις προσδοκίες μας. Για το μεγαλύτερο μέρος της πτήσης κατανοούμε απόλυτα τι έχει συμβεί και αυτό είναι το αρχικό μέρος, το τμήμα της υψηλής ταχύτητας, το τμήμα με το αλεξίπτωτο. Μόνο το τελευταίο τμήμα, όταν έκλεισε το αλεξίπτωτο και ενεργοποιήθηκαν οι προωθητήρες, για αυτό το τμήμα ακόμα δεν έχουμε καταλάβει τι συνέβη ακόμα. Έχουμε όλα τα στοιχεία για να κατανοήσουμε τι συνέβη και τα αναλύουμε για να λάβουμε μια πιο καθαρή εικόνα».

Τι σημαίνει αυτό για την ικανότητα μας να προσεδαφιστούμε στον Άρη; Ο Αντρέα Ακομάτζο απαντά: «Είναι αλήθεια ότι αυτό ήταν ένα τεστ για να αναπτύξουμε περεταίρω τις τεχνολογίες που ήδη έχουμε αναπτύξει ώστε στην συνέχεια να προχωρήσουμε στην επόμενη αποστολή. Ακόμα δεν έχουμε καταλάβει αν η τεχνολογία δεν είναι επαρκής ή αν δεν λειτούργησε καλά η χρήση των τεχνολογικών πληροφοριών που υπήρχαν από τον υπολογιστή επάνω στο σκάφος».

Ο Στίβεν Λούις είναι από την επιστημονική ομάδα της αποστολής. Ως επιστήμονας είναι χαρούμενος ή στεναχωρημένος με ό,τι συνέβη; Ο ίδιος απαντά: «Έχω ανάμεικτα συναισθήματα αυτήν την στιγμή. Θα θέλαμε πάρα πολύ να έχουμε κάποια λίγα επιστημονικά στοιχεία από την επιφάνεια του εδάφους. Όμως για την ακρίβεια το πείραμα AMELIA αναφέρεται στο να κατανοήσουμε ποια είναι η δομή και η πυκνότητα της ατμόσφαιρας καθώς πετάμε μέσα σε αυτήν και την διασχίζουμε. Όλες αυτές οι πληροφορίες ήρθαν σε εμάς, μόνο κάποιες από το τελευταίο μικρό τμήμα δεν λάβαμε. Συνεπώς από επιστημονικής πλευράς θα έχουμε σχεδόν όλες τις πληροφορίες που προσδοκούσαμε να λάβουμε».

Φυσικά το Schiaparelli είναι μόνο ένα μικρό τμήμα του πρότζεκτ ExoMars. Και είχαμε και το ευχάριστο νέο ότι το μητρικό διαστημικό σκάφος Trace Gas Orbiter έχει εισέλθει σε τροχιά γύρω από τον κόκκινο πλανήτη. Ψάχνει για μεθάνιο. Γιατί όμως αυτό είναι τόσο σημαντικό;

Η Αν Καρίν Βαντάελε, από το Βασιλικό Ινστιτούτο Διαστημικής Αερονομίας αναφέρει: «Στην Γη το μεθάνιο συνδέεται με την ζωή και με δεδομένο ότι πλέον έχουμε βρει μεθάνιο στον Άρη, το ερώτημα είναι: υπάρχει ζωή στον Άρη;».

Ο Νίκολας Τόμας από το Πανεπιστήμιο της Βέρνης αναφέρει: «Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν ηφαιστειακοί μηχανισμοί που μπορούν να παράξουν μεθάνιο και ότι αυτό δεν έχει παράξει ζωή στην συγκεκριμένη περίπτωση. Επίσης για παράδειγμα μπορείς να έχεις μεθάνιο εγκλωβισμένο σε πάγους αλλά ξανά δεν έχουμε δει εξαιτίας αυτού σημάδια ζωής αυτήν την στιγμή».

Η Αν Καρίν Βαντάελε προσθέτει: «Το πρόβλημα με τις σημερινές ανιχνεύσεις του μεθανίου είναι ότι ποικίλουν πολύ. Έτσι, κάποιοι έχουν μετρήσει μεθάνιο περισσότερο γύρω από τον ισημερινό. Άλλοι πιο κοντά στους πόλους. Αυτό είναι ένα από τα προβλήματα με την ανίχνευση αυτού του αερίου, το ότι δεν ξέρουμε γιατί το έχουμε ανιχνεύσει σε συγκεκριμένους τομείς και περιοχές σε ορισμένες χρονικές περιόδους».

Ο Νίκολας Τόμας καταλήγει: «Θα είναι πολύ δύσκολο να βρεις αποδείξεις αν η ζωή παράγει βραχύβια ίχνη αερίων στην ατμόσφαιρα».

Ο Μάνις Πατέλ, ερευνητής στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, εργάζεται με την Αν Καρίν Βαντάελε για την σωστή λειτουργία του οργάνου NOMAD στο μητρικό διαστημικό σκάφος Trace Gas Orbiter. Τον ρωτήσαμε αν κάνουμε σωστά που ψάχνουμε για μεθάνιο

Ο ίδιος απαντά: «Το μεθάνιο είναι το κύριο αέριο, είναι αυτό που αποσπά την προσοχή της κοινής γνώμης. Για παράδειγμα, αν δούμε μία ποσότητα μεθανίου αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να την ακολουθήσουμε, να την χαρτογραφήσουμε και να δούμε που πάει. Να προσπαθήσουμε να δούμε από που προήλθε. Και μετά να επιστρέψουμε και να ψάξουμε, για παράδειγμα με την κάμερα που βρίσκεται στο διαστημόπλοιο. Να τραβήξουμε μια φωτογραφία από την περιοχή όπου νομίζουμε ότι προέρχεται, αν υπάρχουν ενδιαφέροντα γεωλογικά χαρακτηριστικά που δίνουν μια πιθανή εξήγηση για την προέλευση του μεθανίου.Τοποθετώντας μαζί όλα αυτά τα στοιχεία, αλλά και χρησιμοποιώντας όλα τα όργανα που υπάρχουν στο διαστημικό σκάφος, ελπίζουμε να βρεθούμε σε θέση να λύσουμε το παζλ που ονομάζεται “μεθάνιο στον Άρη“».

Φυσικά αυτό το διαστημικό σκάφος, το TGO, βρίσκεται εκεί για να ψάξει για μεθάνιο. Όμως η αποστολή ExoMars είναι μεγαλύτερη από αυτό, επειδή το 2020 θα σταλεί ένα τηλεκατευθυνόμενο σκάφος για να σκάψει κάτω από την επιφάνεια. Αυτό είναι πολύ σημαντικό.

Εξηγεί ο Ζαν Πιερ Μπιρμπίνγκ: «Το τηλεκατευθυνόμενο σκάφος της αποστολής ExoMars θα προσεδαφιστεί σε μια από αυτές τις περιοχές, όπου υπάρχει χώμα πάνω στην επιφάνεια που μας ενδιαφέρει. Όμως στην επιφάνεια κάποιος μπορεί πάντα να επηρεαστεί από σωματίδια, από τον Ήλιο. Έτσι για πρώτη φορά η αποστολή ExoMars θα εξοπλιστεί με ένα τρυπάνι ικανό να λάβει δείγματα μέχρι και δύο μέτρα κάτω από την επιφάνεια, να μας τα φέρει και στην συνέχεια να τα αναλύσουμε.

Στον Άρη έχουμε έδαφος που χρονολογείται αρκετά δισεκατομμύρια χρόνια πριν, το οποίο έχουμε προσδιορίσει, επειδή η παρουσία του νερού έχει τροποποιήσει τα ορυκτά στην επιφάνεια. Και έχουμε καταφέρει να δείξουμε ότι υπάρχει εκεί λάσπη που έχει δημιουργηθεί τέσσερα εκατ. χρόνια πριν , κάτι που είναι αποδεικτικό στοιχείο για το τι συνέβη. Και δεν είναι απίθανο ότι σε αυτές τις λάσπες, επειδή υπήρχε νερό και άνθρακας από τον ουρανό, η ζωή εμφανίστηκε με τον ίδιο τρόπο, όπως ίσως συνέβη και στην Γη.

Δυο από τους σημαντικούς επιστήμονες της αποστολής ExoMars 2020 είναι ο Δανιήλ Ροντιόνοφ από την ρωσική πλευρά και ο Χόρχε Βάγκο από την ευρωπαϊκή.

Σε ερώτηση αν με δεδομένα όσα συνέβησαν με το Schiaparelli, πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο που θα προσπαθήσουμε να προσεδαφιστούμε το 2020, ο Δανιήλ Ροντιόνοφ αναφέρει:

«Νομίζω ότι η προσεδάφιση το 2020 δεν θα μοιάζει τόσο πολύ με την αποστολή του 2016, παρόλο που οι κύριες τεχνολογίες θα είναι οι ίδιες. Όμως το βάρος (του οχήματος επιφάνειας που θα προσεδαφιστεί) θα είναι πολύ μεγαλύτερο το 2020. Πέρα από αυτό, ελπίζω οι ευρωπαίοι συνάδελφοί μας ότι θα υπολογίσουν τι πήγε στραβά και έτσι θα μας βοηθήσουν να αποφύγουμε τέτοιου είδους προβλήματα στο μέλλον».

Σε ερώτημα αν ξέρουμε που θα προσεδαφιστούμε, ο Χόρχε Βάγκο απαντά: «Έχουμε τρεις υποψήφιες περιοχές για προσεδάφιση τις οποίες σκεφτόμαστε αυτή τη στιγμή. Από τις τρεις περιοχές, οι δύο είναι πολύ παλιές, μεγάλες περιοχές καλυμμένες με λάσπη. Στην τελευταία περιοχή υπάρχει ένα αρχαίο ποτάμι, σαν τον Νείλο, με σημεία όπου έχει υπερχειλίσει».

Θα βρούμε ζωή εκεί; Ο Ροντιόνοφ αναφέρει: «Σε σχέση με σημάδια ζωής, έχουμε αρκετές ενδείξεις ότι μπορεί να υπήρχε ζωή στον Άρη στο παρελθόν. Τώρα ελπίζω ότι θα βρούμε τις πραγματικές, αδιάψευστες αποδείξεις και έχω βάσιμες ελπίδες για αυτό».