Το Herschel συνέλαβε τον αστεροειδή Apophis

Καταγεγραμμένος ως αστεροειδής (99942) Apophis (προηγουμένως MN4 2004), συχνά του αποδίδεται το παρατσούκλι «ο αστεροειδής της Ημέρας της Κρίσεως» (στα αγγλικά καλείται ‘the doomsday asteroid’) σε δημοφιλή μέσα ενημέρωσης, καθώς μετά τις αρχικές παρατηρήσεις που έγιναν έπειτα από την ανακάλυψή του το 2004 είχε δοθεί μια πιθανότητα 2,7% να χτυπήσει τη Γη τον Απρίλιο του 2029.

Με πρόσθετα δεδομένα, ωστόσο, μια πιθανή πρόσκρουση το 2029 σύντομα αποκλείστηκε, παρόλο που ο αστεροειδής θα περάσει μέσα από την επιφάνεια της Γης κατά 36 000 χιλιόμετρα, απόσταση κοντινότερη ακόμα και από τις τροχιές των γεωστατικών δορυφόρων.

Ο αστεροειδής θα επιστρέψει στη γειτονιά της Γης και πάλι το 2036, αλλά το πόσο κοντά θα πλησιάσει τότε είναι αβέβαιο, καθώς η προσέγγιση το 2029 αναμένεται να μεταβάλει σημαντικά την τροχιά του. Η απόκτηση βελτιωμένων φυσικών παραμέτρων για τον Apophis και η τροχιά του αποτελούν επομένως μεγάλης σημασίας στοιχεία ώστε να είμαστε σε θέση να κάνουμε καλύτερες προβλέψεις της μελλοντικής πορείας του

Το παρατηρητήριο Herschel είχε μια καλή ευκαιρία στο Σαββατοκύριακο να παρατηρήσει τον αστεροειδή για περίπου δύο ώρες ενώ προσέγγιζε τη Γη, ενόψει της πλησιέστερης προσέγγισής του χθες σε απόσταση λίγο λιγότερο από το ένα δέκατο της απόστασης της Γης από τον Ήλιο: περίπου 14,5 εκατομμύρια χιλιόμετρα. Οι παρατηρήσεις έγιναν στα πλαίσια του προγράμματος Guaranteed Time Programme MACH‑11 του Herschel.

"Εκτός από τα δεδομένα που από μόνα τους έχουν επιστημονική σημασία, η κατανόηση βασικών ιδιοτήτων των αστεροειδών θα παρέχουν ζωτικής σημασίας πληροφορίες για τις αποστολές που μπορεί να επισκεφθούν εν τέλει δυνητικά επικίνδυνα αντικείμενα», λέει ο Laurence O'Rourke, επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος παρατήρησης MACH-11, από το Ευρωπαϊκό Διαστημικό Κέντρο Αστρονομίας (European Space Astronomy Centre - ESAC), κοντά στη Μαδρίτη, Ισπανία.

"Ο Apophis είναι μόλις ο δεύτερος κοντινότερος στη Γη αστεροειδής που παρατηρήθηκε από το Herschel, και αυτές ήταν οι ταχύτερες παρατηρήσεις που έγιναν με το διαστημικό τηλεσκόπιο - όπως φάνηκε από την οπτική σκοπιά του Herschel, ο αστεροειδής κινήθηκε με ένα ρυθμό 205 δευτερολέπτων τόξου ανά ώρα".

Το Herschel παρείχε τις πρώτες θερμικές υπέρυθρες παρατηρήσεις του Apophis σε διαφορετικά μήκη κύματος, οι οποίες σε συνδυασμό με οπτικές μετρήσεις βοήθησαν ώστε να βελτιωθούν οι εκτιμήσεις που είχαν γίνει για τις ιδιότητες του αστεροειδή. Οι προηγούμενες εκτιμήσεις θεωρούσαν τη μέση διάμετρο του αστεροειδή να κυμαίνεται στα 270 ± 60 μέτρα; Οι νέες παρατηρήσεις του Herschel έδωσαν μια πιο ακριβή διάμετρο στα 325 ± 15 μέτρα.

"Η αύξηση της διαμέτρου κατά 20%, από τα 270 στα 325 μέτρα, μεταφράζεται σε μια αύξηση 75% στις εκτιμήσεις μας για τον όγκο ή τη μάζα του αστεροειδή", λέει ο Thomas Müller από το Ινστιτούτο Max Planck για την Εξωγήινη Φυσική στο Garching της Γερμανίας, ο οποίος ηγείται η ανάλυσης των νέων δεδομένων.

Αναλύοντας τη θερμότητα που εκπέμπεται από τον Apophis, το Herschel παρήχε επίσης μια νέα εκτίμηση της λευκάγειας του αστεροειδή - ένα μέτρο της ανακλαστικότητας του - στο 0,23. Αυτή η τιμή σημαίνει ότι το 23% του ηλιακού φωτός που πέφτει πάνω στον αστεροειδή ανακλάται; Το υπόλοιπο απορροφάται και θερμαίνει τον αστεροειδή. Η προηγούμενη εκτίμηση της λευκάγειας του Apophis ήταν 0,33.

Γνωρίζοντας τις θερμικές ιδιότητες ενός αστεροειδή υπάρχει η δυνατότητα να δειχθεί πώς η τροχιά του μπορεί να μεταβληθεί λόγω της ανεπαίσθητης σχεδόν θέρμανσης του από τον Ήλιο. Γνωστό ως φαινόμενο Yarkovsky, ο κύκλος θέρμανσης και ψύξης ενός μικρού σώματος καθώς αυτό περιστρέφεται και καθώς η απόσταση του από τον Ήλιο μεταβάλλεται μπορεί να υποκινήσει μακροπρόθεσμες αλλαγές στην τροχιά του αστεροειδή.

"Αυτοί οι αριθμοί είναι οι πρώτες εκτιμήσεις που βασίζονται στις μετρήσεις του Herschel και μόνον, ενώ υπάρχουν και άλλες τρέχουσες επίγειες αποστολές που μπορεί να παράγουν πρόσθετες πληροφορίες που θα μας επιτρέψουν να βελτιώσουμε τα αποτελέσματά μας», προσθέτει ο Müller.

"Παρά το γεγονός ότι ο Apophis μαγνήτισε αρχικά την προσοχή του δημόσιου ενδιαφέροντος ως μια πιθανή απειλή για πρόσκρουση με τη Γη, η οποία θεωρείται πλέον εξαιρετικά απίθανη για το εγγύς μέλλον, είναι σημαντικά ενδιαφέρον από μόνος του, καθώς και ως ένα παράδειγμα της κατηγορίας των Κοντινών στη Γη Αντικειμένων», λέει ο Göran Pilbratt , επιστήμονας του έργου Herschel της ESA.

"Οι μοναδικές μετρήσεις που αποκομίσαμε από το Herschel παίζουν καίριο ρόλο για το φυσικό χαρακτηρισμό του Apophis ενώ παράλληλα θα βελτιώσουν τις μακροπρόθεσμες πρόβλεψες της τροχιάς του".

Σημειώσεις για συντάκτες

Οι παρατηρήσεις του αστεροειδή Apophis έγιναν ως μέρος ενός προγράμματος του Herschel Science Centre Guaranteed Time Programme που ονομάζεται MACH-11. Οι 11 αστεροειδείς και κομήτες που παρατηρήθηκαν σε αυτό το πρόγραμμα έχουν ή θα επισκεφθούν από κάποιο διαστημικό σκάφος ή υποβάλλονται σε μελέτες για το σκοπό αυτό, όπως είναι και η περίπτωση του Apophis.

Τέσσερις παρατηρήσεις έγιναν με PACS, το όργανο Photodetector Array Camera & Spectrometer, το οποίο περιέχει ένα φωτόμετρο απεικόνισης (κάμερα) και ένα φασματόμετρο απεικονίσης. Η κάμερα λειτουργεί σε τρεις ζώνες με επίκεντρο στα 70 μικρόμετρα, τα 100 μικρόμετρα, και τα 160 μικρόμετρα, αντίστοιχα.

Οι παρατηρήσεις του Apophis ξεκίνησαν στις 23:54:35 στις 5 Ιανουαρίου 2013, και έληξαν στις 2:04:12 στις 6 Ιανουαρίου 2013, και διήρκεσαν συνολικά 2 ώρες και 10 λεπτά.

Ο Apophis είναι μόλις ο δεύτερος κοντινότερος στη Γη αστεροειδής που παρατηρήθηκε από το Herschel, μετά τον αστεροειδή 2005 YU55, που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της στενής του προσέγγισης στη Γη το Νοέμβριο του 2011.

Το Herschel είναι ένα διαστημικό παρατηρητήριο της ESA με όργανα που παρέχονται από την ευρωπαϊκή ηγεσία της κοινοπραξίας Principal Investigator consortia και με σημαντική συμμετοχή από τη NASA. Το PACS έχει αναπτυχθεί από μια κοινοπραξία ινστιτούτων με επικεφαλής το MPE (Γερμανία) περιλαμβάνοντας τα εξής: UVIE (Αυστρία); KU Leuven, CSL, IMEC (Βέλγιο); CEA, LAM (Γαλλία); MPIA (Γερμανία); INAF-IFSI/OAA / ΟΑΠ / ΟΑΤ, LENS, SISSA (Ιταλία); IAC (Ισπανία). Η ανάπτυξη έχει υποστηριχθεί από τη χρηματοδότηση των φορέων: BMVIT (Αυστρία), της ΕΥΔ-Prodex (Βέλγιο), CEA / CNES (Γαλλία), DLR (Γερμανία), ASI / INAF (Ιταλία), και CICYT / MCYT (Ισπανία).

Για περισσότερες πληροφορίες, παρακαλούμε επικοινωνήστε:

Markus Bauer
ESA Science and Robotic Exploration Communication Officer
Tel: +31 71 565 6799
Mob: +31 61 594 3 954
Email: Markus.Bauer@esa.int

Laurence O'Rourke
MACH-11 Principal Investigator
Email: Laurence.O'Rourke@esa.int

Thomas Müller
Max Planck Institute for Extraterrestrial Physics
Email: tmueller@mpe.mpg.de

Göran Pilbratt
ESA Herschel Project Scientist
Tel: +31 71 565 3621
Email: gpilbratt@rssd.esa.int