MetOp instrument GOME-2 houdt ozonlaag in de gaten
Hoe groot is het gat in de ozonlaag? Hoe staat het met de luchtverontreiniging boven Nederland? En welke gassen zorgen voor de verandering van ons klimaat? Op deze en veel meer vragen richt GOME-2 zich, één van de instrumenten aan boord van Europa’s nieuwe weersatelliet MetOp-A. ESA lanceert de satelliet komende maandag 17 juli om 18,28 uur CEST.
GOME-2 meet gassen in de atmosfeer door te kijken naar verstrooid zonlicht. Dat werkt zo: de zon stuurt licht naar de aarde. Dat licht stuit in de dampkring op gassen, zoals ozon, stikstofdioxide of zuurstof. Deze gassen “kaatsen” een deel van het zonlicht terug de ruimte in.
Daar, op 817 kilometer boven het aardoppervlak, worden ze opgevangen door GOME-2 aan boord van MetOp. Dit instrument kijkt heel nauwkeurig naar “gaten” in het lichtspectrum, de zogenaamde spectraallijnen. Gassen verraden zichzelf, omdat ze een deel van het verstrooide licht absorberen, en zo hun eigen ‘handtekening’ achterlaten in het spectrum in de vorm van spectraallijnen.
Kalibratie
Het Nederlandse TNO Industrie en Techniek kalibreerde GOME-2. Gerard Otter, projectleider van GOME-2 legt uit: ‘Kalibreren is eigenlijk het instrument leren kennen. Je stopt er licht in waarvan je precies weet hoe het eruit ziet. Dan kijk je naar de gegevens die GOME-2 ‘uitspuugt’ en naar de afwijkingen die daarbij optreden. Als je de afwijkingen weet, weet je dus ook hoe je de data die GOME-2 straks vanuit de ruimte doorstuurt moet interpreteren.’
Kalibreren is dus net anders dan ijken, waarbij het instrument na tests wordt aangepast. ‘Bijstellen doen we niet meer’, vertelt Otter. ‘Het gaat ons erom dat we weten welke conclusie we moeten verbinden aan de gegevens die GOME-2 doorstuurt. Daarvoor hebben we bijna vijf maanden lang uitgebreide tests gedaan in Nederland. En als de satelliet eenmaal in de ruimte is, wordt nog een test gedaan met drie lichtbronnen die we goed kennen. Eén daarvan is de zon.’
Constante gegevensstroom
GOME-2 is een verbeterde versie van GOME, zijn voorganger aan boord van de Europese ERS-2 weersatelliet. Deze nieuwe editie is nauwkeuriger, met name door snellere electronica. Daardoor kan het instrument aanzienlijk meer metingen verrichten zodat een beter beeld van de ozonlaag ontstaat. Bovendien kan GOME-2 de hele atmosfeer in kaart brengen in één in plaats van in drie dagen. Er zijn drie vluchtmodellen van het meetinstrument gebouwd, om tot 2020 verzekerd te zijn van een constante stroom gegevens over de ozonlaag.
Otter: ‘We willen nu weten hoe het staat met het gat in de ozonlaag en de luchtverontreiniging. Maar ook hoe deze dingen door de tijd veranderen. Daarvoor heb je over een langere periode dezelfde soort gegevens nodig. De MetOp satellieten, met onder andere GOME-2 aan boord, zorgen daarvoor.’
GOME-2 staat voor Global Ozone Monitoring Experiment 2. Het is één van de elf meetinstrumenten aan boord van MetOp-A, Europa’s nieuwe weersatelliet die maandag vanaf lanceerbasis Baikonoer, Kazachstan in een polaire baan rond de aarde gebracht.
