Touchdown! Rosetta's Philae landt op komeet 67P

Het verlossende woord kwam om 17.03 uur binnen. Na een spannende afdaling die zeven uur in beslag nam, seinde Philae rond 16.30 uur zijn eerste bericht terug naar Rosetta. Die sluisde het bericht vervolgens door naar de aarde, waar het tegelijkertijd werd opgepikt door ESA's grondstation in de Argentijnse stad Malarguë en NASA's grondstation in Madrid. Het signaal werd meteen bevestigd door ESA's Space Operations Centre ESOC in Darmstadt en DLR's Lander Control Centre in Keulen.

De eerste gegevens die de instrumenten van de lander oppikten werden doorgestuurd naar het Philae Science, Operations en Navigation Centre, dat onderdeel uitmaakt van de Franse ruimtevaartorganisatie CNES.  

6,4 miljard kilometer

“Onze ambitieuze Rosetta-missie is verzekerd van een plaatsje in de geschiedenisboeken. De Rosetta-missie is niet alleen de eerste missie die erin slaagt een voertuig in een baan om een komeet te brengen, maar is ook de eerste missie die een landingsvoertuig naar het oppervlak van een komeet heeft gestuurd”, aldus Jean-Jacques Dordain, algemeen directeur van ESA. “Rosetta stelt ons in staat meer te leren over de oorsprong van onze planeet én over onze toekomst. ESA en zijn partners hebben vandaag iets buitengewoons gepresteerd.”

“Na een ruimtereis van meer dan tien jaar kunnen we nu beginnen met de wetenschappelijke analyse van een van de oudste overblijfselen van ons zonnestelsel”, weet Alvaro Giménez, hoofd van ESA's Science and Robotic Exploration-afdeling. “Het succes van vandaag is te danken aan decennia van voorbereiding. Dat harde werk zorgt ervoor dat Rosetta een voorloper kan zijn binnen de wetenschap en de ontdekking van de ruimte.”

“We zijn extreem opgelucht dat Philae veilig is aangekomen op het komeetoppervlak. Zeker als we de extra uitdagingen rond de gezondheid van de lander in beschouwing nemen”, aldus Stephan Ulamec, Philae Lander Manager bij het DLR German Aerospace Center. “De komende uren zullen we leren waar en hoe Philae precies is neergekomen. Vanaf dat moment gaan we aan de slag met het verzamelen van gegevens over het oppervlak van deze fascinerende wereld.”

Rosetta werd op 2 maart 2004 gelanceerd en legde in totaal 6,4 miljard kilometer af voordat hij op 6 augustus 2014 bij komeet 67P arriveerde. “De reis van Rosetta zat vol uitdagingen en vereiste een innovatie aanpak, precieze en geduld”, vertelt Thomas Reiter, ESA's Director of Human Spaceflight and Operations. “Het succes van vandaag getuigt van uitstekend teamwork en unieke kennis die de Europese ruimtevaartorganisatie de afgelopen decennia heeft opgebouwd.”

Go/no go?

De landingsplaats van Philae, Agilkia, bevindt zich op het 'hoofd' van de bizar gevormde komeet en werd zes weken nadat Rosetta bij 67P arriveerde gekozen. De keuze werd gemaakt aan de hand van talloze beelden en data die Rosetta verzamelde tijdens zijn omwentelingen om de komeet, op 30 tot 100 kilometer hoogte. Die eerste beelden lieten al snel zien dat het komeetoppervlak een wereld is die bezaaid is met rotsblokken, torenhoge kliffen en intimiderende afgronden, waar gas en stof uit omhoog spuiten.

Na die eerste omwentelingen volgde een periode waarin Rosetta op slechts tien kilometer hoogte boven de komeet zweefde. Op die hoogte werd nog gedetailleerdere informatie over de landingsplaats verzameld. Daarna werd de baan van Rosetta verhoogd in voorbereiding op de loskoppeling van Philae. Gedurende dinsdagavond en in de vroege ochtend van woensdag moesten keer op keer cruciale beslissingen genomen worden rondom de landing, waarbij verschillende stadia van de missie werden doorlopen. Tegelijkertijd manoeuvreerde ook Rosetta zich in de juiste positie.

Om 9.03 uur kwam het bericht binnen dat de wegen van Rosetta en Philae zich op een hoogte van 22,5 kilometer succesvol van elkaar hadden gescheiden. In de daaropvolgende zeven uur daalde Philae af naar het komeetoppervlak, zonder begeleiding en voortstuwing. Tijdens de daling verzamelde de lander informatie en nam foto's van de omgeving van de komeet.

“Een van de grootste onzekerheden waar we mee kampten was de positie waarin Rosetta zich ten tijde van de loskoppeling bevond. Rosetta's positie wordt namelijk beïnvloed door het gedrag van de komeet. Dat gedrag had gevolgen kunnen hebben voor de landingsroute van Philae”, weet Rosetta Spacecraft Operations Manager Sylvain Lodiot. “Daarnaast voeren we deze handelingen uit in een omgeving die we pas net hebben leren kennen, op 510 kilometer van de aarde.”

De landing moest volgens plan verlopen bij een snelheid van zo'n 1 meter per seconde. Daarbij moesten de drie benen van het landingsgestel de klap van de landing absorberen en ieder een ijsschroef in het komeetoppervlak boren om zo te voorkomen dat Philae van de komeet zou kaatsen en de ruimte in zou zweven. Tegelijkertijd werden twee harpoenen de komeet ingeschoten om de sonde zo op zijn nieuwe thuisbasis te verankeren.

Tijdens de laatste gezondheidschecks van Philae werd er echter een klein probleem vastgesteld met een kleine stuwraket bovenop de lander die de terugslag moest opvangen die zou ontstaan bij het afvuren van de harpoenen. De omstandigheden waaronder de landing heeft plaatsgevonden en het al dan niet functioneren van de stuwraket wordt nog onderzocht. Ook de exacte plek waar Philae geland is wordt nog geanalyseerd.  

Beelden van een vreemde wereld

De eerste beelden van het oppervlak van komeet 67P worden binnen een paar uur na de landing verwacht. De komende tweeënhalve dag besteedt Philae aan zijn primaire wetenschappelijke missie, ervan uitgaande dat zijn hoofdaccu in goede staat verkeert. Uitgebreider wetenschappelijk onderzoek met behulp van een tweede, oplaadbare accu is daarna mogelijk, mits Philae genoeg zonlicht opvangt en er niet al te veel stof op de zonnepanelen van de lander terecht is gekomen. Deze uitgebreide fase kan duren tot maart 2015. Daarna is het op 67P naar verwachting te heet voor Philae.

Een van de wetenschappelijke hoogtepunten van de eerste fase is het schieten van een volledig panoramisch beeld van de landingsplek. Een deel van dat beeld wordt in 3D geschoten. Andere hoogtepunten omvatten onder andere hogeresolutiebeelden van het komeetoppervlak pal onder de lander, een lokale analyse van de bouwstenen van de komeet en een boring tot 23 centimeter diepte, waarbij Philae grondmonsters verzamelt die ter plekke geanalyseerd worden. Naast dat alles meet Philae de elektrische en mechanische karakteristieken van het oppervlak. Ook zullen er laagfrequente radiosignalen op en neer worden gestuurd tussen Philae en Rosetta, om zo meer te leren over de kern van de komeet.

De gedetailleerde metingen die Philae verricht zullen de eerdere metingen die Rosetta vanuit haar baan om de komeet deed aanvullen. “Rosetta probeert het antwoord te vinden op de grote vragen rondom het ontstaan van ons zonnestelsel. Hoe waren de omstandigheden en hoe is het geëvolueerd? Welke rol speelden kometen bij die evolutie? En hoe werken kometen?” vraagt Rosetta-projectwetenschapper Matt Taylor zich hardop af. “De landing van vandaag is zonder twijfel de kers op deze vier kilometer brede taart. Maar we kijken ook verder vooruit naar de volgende fase van deze baanbrekende missie. We blijven komeet 67P nog 13 maanden volgen tijdens zijn reis om de zon. Daarbij zullen we zien hoe de komeet door de invloed van de zon verandert en hoe het oppervlak zich evolueert.”

Terwijl Philae begint aan zijn studie van 67P moet Rosetta zich weer in een baan om de komeet manoeuvreren. Op 6 december moet de sonde weer op 20 kilometer boven het oppervlak rondjes om de komeet draaien. Volgend jaar, wanneer de komeet meer activiteit zal vertonen doordat hij dichter in de buurt van de zon komt, moet Rosetta nog een extra stap terug doen. Vanaf dat moment vliegt Rosetta in 'ongebonden' banen met 67P mee, waarbij de sonde zo nu en dan gewaagde duikvluchten onderneemt. Bij sommige van die duikvluchten komt Rosetta met een afstand niet groter dan 8 kilometer extreem dichtbij het midden van de komeet.

Op 13 augustus 2015 zal komeet 67P de zon op een afstand van 185 miljoen kilometer passeren. Rosetta blijft hem de rest van 2015 volgen. In die periode zal de komeet weer minder actief worden. “Het is een extreem lange en moeilijke reis geweest, maar dat is het absoluut waard”, vindt Rosetta-missiemanager Fred Jansen. “We kijken uit naar het restant van deze bijzondere onderneming, die beloofd onze kennis en ons begrip van kometen revolutionair te veranderen.”

Meer over Rosetta

Rosetta is een ESA-missie die tot stand is gekomen met behulp van bijdragen van de ESA-lidstaten en NASA. Rosetta's Philae-lander is geleverd door een consortium van DLR, MPS, CNES en ASI. Rosetta is het eerste ruimtevoertuig aller tijden dat een ontmoeting heeft met een komeet. Het voertuig vliegt met komeet 67P mee, terwijl die zijn baan om de zon beschrijft.

Kometen zijn tijdscapsules die gevuld zijn met primitief materiaal. Dat materiaal is een overblijfsel uit het tijdperk waarin de zon en de planeten zijn gevormd. Door het gas, stof en de structuur van de komeetkern en zijn organisch materiaal van een afstand en van dichtbij te bestuderen, moet de Rosetta-missie ons antwoorden geven op vragen over de geschiedenis en de toekomst van ons zonnestelsel. Daarnaast kan Rosetta ons meer vertellen over de oorsprong van het water op aarde en misschien zelfs het leven.

Over de Europese ruimtevaartorganisatie ESA

De Europese ruimtevaartorganisatie ESA is Europa's toegangspoort naar de ruimte. ESA is een internationale organisatie en werd opgericht in 1975 met als doel de ontwikkelingen van de Europese ruimtevaart vorm te geven en ervoor te zorgen dat inwoners van Europa kunnen profiteren van de investeringen in de ruimtevaart.

ESA heeft 20 lidstaten: Oostenrijk, België, Tsjechië, Denemarken, Finland, Frankrijk, Duitsland, Griekenland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, Polen, Portugal, Roemenië, Spanje, Zweden, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk. In totaal zijn 18 van de lidstaten lid van de Europese Unie.

ESA heeft ook een samenwerkingsovereenkomst met acht andere lidstaten van de EU en is in gesprek met de enige overgebleven lidstaat (Bulgarije). Ook Canada neemt deel aan sommige ESA-programma's als onderdeel van een samenwerkingsovereenkomst.

De Europese ruimtevaartorganisatie ESA werkt ook samen met de Europese Unie aan de implementatie van de Galileo- en Copernicus-programma's. Door de financiële en intellectuele middelen van zijn lidstaten te coördineren kan ESA programma's en activiteiten ontplooien die te omvangrijk zijn voor individuele Europese landen. ESA ontwikkelt zijn eigen lanceerinstallaties, ruimteschepen en de grondfaciliteiten die nodig zijn om Europa een voorloper in de wereldwijde ruimtevaart te laten zijn.

Vandaag de dag lanceert ESA satellieten voor aardobservatie, navigatie, telecommunicatie en astronomie, stuurt het sondes naar de verre uithoeken van het zonnestelsel en werkt het samen met anderen aan de verdere verkenning van de ruimte.

Leer meer over ESA op www.esa.int.

Voor meer informatie neemt u contact op met:
ESA Media Relations Office
Communication Department
Tel: +33 1 53 69 72 99
Fax: +33 1 53 69 76 90
Email: media@esa.int