Wetenschap in de ruimte én op de grond
Hoe doen astronauten onderzoek in de ruimte? En waarom juist daar? Ruim 150 leerlingen van vijf verschillende basisscholen kwamen gisteren naar Science Center NEMO voor een middag ruimtewetenschap. Ze gingen zelf aan de slag met experimenten en keken hoe ESA-astronaut André Kuipers dezelfde experimenten uitvoerde aan boord van het internationale ruimtestation ISS. Daarna stelden de leerlingen via een live videoverbinding vragen aan André.
Waarom experimenteren in de ruimte? Heel simpel, zei Jasper Wamsteker van het Netherlands Space Office (NSO). Hij maakte er een sprongetje bij. 'Kijk, als ik in de lucht spring, ben ik heel eventjes gewichtloos. Eigenlijk zweef ik een fractie van een seconde. Daarna kom ik weer op de grond terecht, omdat de aarde aan me trekt. Het internationale ruimtestation komt niet op de grond terecht. Het vliegt met 28.000 kilometer per uur door de ruimte en valt voortdurend om de aarde heen. Daarom zweven alle spullen en de astronauten aan boord, niets heeft gewicht. Om proeven te kunnen doen in zulke bijzondere omstandigheden hebben we een laboratorium in de ruimte gebouwd: het ISS.'
Ruimteschuim
De leerlingen deden proeven met schuim en convectie. Schuim bestaat uit water, zeep en lucht. Op aarde zakt schuim snel in elkaar door de zwaartekracht. Dat weet iedereen die wel eens in bad heeft gezeten. Maar in de ruimte, zo blijkt uit de proef die André deed, verdwijnt het schuim helemaal niet. Want in gewichtloze omstandigheden is er niets dat aan de bubbels trekt. Het tweede experiment ging over convectie. Convectie is het natuurverschijnsel dat warme lucht opstijgt en koude lucht juist daalt. Datzelfde geldt voor water. Vanuit het raam Cupola liet André zien dat heel veel verschijnselen op aarde te maken hebben met convectie. Oceaanstromen, wolkenpartijen en zelfs vulkanen.
Bij NEMO werd met kleurstof heel duidelijk dat water in een buisje opstijgt als je het buisje warm maakt met je hand of een föhn. Maar hoe zit dat in de ruimte? In de ruimte gebeurt helemaal niets! En ook dat is een wetenschappelijk resultaat, zeggen de bedenkers van het experiment, onderzoekers Jack van Loon en Sebastiaan de Vet: 'In gewichtloze omstandigheden is geen convectie. Als je dus wetenschappelijke proeven wilt doen zonder dat je last hebt van convectie, moet je ze naar het ISS sturen.'
Videocontact
De mooiste demonstratie van ruimtevaart is natuurlijk een astronaut live zien en spreken. Dus dat deden de kinderen in NEMO, samen met 1.500 schoolkinderen op andere plaatsen in Europa. André beantwoordde vragen en maakte salto's. Toen hij een slok water wilde nemen, kon je zien dat water in de ruimte niet in druppels naar beneden stroomt, maar in bollen rondzweeft. 'Vet' en 'stoer dat-ie daarheen durft te gaan in een raket', zeiden de leerlingen die het videocontact zagen. Zelf zouden ze ook wel een dagje willen zweven. Maar een half jaar in de ruimte wonen...
