Foto's Envisat tonen dramatische inkrimping Aralmeer

De uitdroging van het Aralmeer, ooit de vierde grootste binnenzee van de wereld, wordt gezien als één van de belangrijkste milieurampen van de huidige tijd. Het meer werd vroeger gevoed door het water van de rivieren Amoe Darja (in de oudheid de Oxus) en de Syr Darja (Jaxartes), maar verregaande irrigatie heeft er de afgelopen 50 jaar voor gezorgd dat het Aralmeer onophoudelijk en dramatisch krimpt.

Langs de rivier de Syr Darja ligt in Kazachstan de lanceerbasis Bajkonoer, van waaruit onze landgenoot Frank De Winne op 27 mei naar het internationaal ruimtestation vertrok.

Tegen het einde van de jaren '80 was het Aralmeer gesplitst in het Kleine Aralmeer in het noorden, gelegen in Kazachstan, en het hoefvormige Grote Aralmeer op de grens van Kazachstan en Oezbekistan.

Tegen 2000 was het Grote Aralmeer op zijn beurt in twee gesplitst, een oostelijk en een westelijk deel. Zoals op de foto's goed zichtbaar is, is het oostelijk deel tussen 2006 en 2008 nagenoeg verdwenen. Het lijkt ongeveer 80% van zijn water te hebben verloren sinds 2006, toen het oostelijk deel nog ongeveer 150 kilometer lang en 70 kilometer breed was.

Naar verwachting zal het zuidelijke stuk van het Aralmeer tegen 2020 helemaal opgedroogd zijn, maar men wil proberen het noordelijke stuk nog te redden.

Tussen de noordelijke en zuidelijke delen van het Aralmeer werd de Kok-Araldijk gebouwd, een gezamenlijk project van de Wereldbank en de regering van Kazachstan. De dijk verhindert dat water van het noorden naar het zuiden stroomt. Daardoor steeg het water sinds de afwerking van de dijk in 2005 in het noordelijk deel gemiddeld met vier meter.

Door het verdampen van het Aralmeer ontstond een droog wit zoutterrein met een oppervlakte van 40.000 vierkante kilometer, groter dan België. Dit gebied wordt nu de Aral-Karakoemwoestijn genoemd. Elk jaar transporteren hevige zandstormen minstens 150.000 ton zout en zand uit de Aral-Karakoem honderden kilometers verderop.

Dat zorgt voor ernstige gezondheidsproblemen bij de plaatselijke bevolking. De plaatselijke winters zijn ook kouder en de zomers heter. Om dit enigszins tegen te gaan wordt nu, waar vroeger de bodem van het Aralmeer was, vegetatie gepland die goed gedijt onder droge en zoutrijke omstandigheden.

In 2007 verkreeg de regering van Kazachstan een nieuwe lening van de Wereldbank voor een volgende fase die de door mensen veroorzaakte milieuramp moet tegengaan. Ze omvat de bouw van een tweede dam.

Envisat maakte de bijgaande opnamen op 1 juli 2006 en juli 2009 met behulp van de Medium Resolution Imaging Spectrometer (MERIS) aan boord van de satelliet. Op de opnamen zijn details tot 300 meter te zien.