SOHO ontdekt 500ste komeet

Proficiat voor de ontdekking van de kometen, maar waar dient SOHO eigenlijk voor?
SOHO moet het weer op de zon bekijken en dat gedurende 24 uur per dag. Hij moet nagaan hoe de zon functioneert van zijn hete kern over het stormachtige oppervlak tot de zonnewind die op onze planeet inbeukt.

Leiden al die kometen de aandacht niet af van deze belangrijke taken?
Helemaal niet. Ze duiken per toeval op in opnamen die we om heel andere redenen maken. SOHO heeft een instrument aan boord dat Large Angle and Spectrometric Coronagraph (LASCO) heet. Het bekijkt routinematig een groot gebied rond de zon, en staat op de uitkijk naar uitbarstingen op de zon. De meeste SOHO-kometen vlogen gewoon onverwacht door het beeldveld van LASCO.

Maar ze zorgen wel voor heel wat extra werk?
Normaals, neen. Slechts één lid van ons team, Doug Biesecker, houdt zich in het SOHO-hoofdkwartier bezig met het programma voor de ontdekking van kometen. Maar meer dan 75% van de ontdekkingen zijn afkomstig van amateurkomeetjagers over heel de wereld. Dat is voor mij het meest opwindende aspect.

Hoe geraken amateurs hierbij betrokken?
Dat is zeer eenvoudig. Sinds 1999 zijn up-to-date beelden van SOHO-LASCO voor iedereen op het internet beschikbaar. Kijk er zelf eens naar. Het is wel het best dat je iets over het onderwerp weet, anders kan je misleid worden door gewone witte flitsen, afkomstig van kosmische straling. Denk er ook aan dat er mensen zijn die gedurende verschillende uren per dag de nieuwste opnamen doorzoeken.

Welke mensen zijn dat?
Zij leven overal ter wereld. Er zijn al bevestigde ontdekkingen van kometen gekomen uit Australië, Canada, China, Frankrijk, Duitsland, Italië, Litouwen, Rusland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten.

Zijn er in het bijzonder individuele personen die het goed doen?
De grootste aantallen staan op naam van Mike Oates uit Engeland, Rainer Kracht uit Duitsland (die ook SOHO-500 vond) en Xavier Leprette uit Frankrijk. Zij bekeken foto's uit de periode 1996-1999 en vonden tientallen kometen die aan de aandacht van beroepsmensen waren ontsnapt. Mike Oates staat aan het hoofd van een bedrijf in Manchester. Maar dankzij SOHO en het internet is hij ook de belangrijkste kometenontdekker ooit, met 136 kometen op zijn naam.

Had u verwacht dat al deze kometen zouden opduiken toen u SOHO plande?
Helemaal niet. Ze waren een wonderbaarlijke verrassing, zoals dat soms in de wetenschap gebeurt. Ik herinner me nog dat bij de voorbereiding voor SOHO de mogelijkheid werd geopperd dat we misschien één of twee kometen per jaar zouden ontdekken. In het oorspronkelijk wetenschappelijk team zaten twee komeetdeskundigen, Philippe Lamy uit Marseille en Jean-Loup Bertaux uit Parijs. Philippe was belast met het ontwerp van de LASCO C2-coronagraaf. Jean-Loup is verantwoordelijk voor het Frans-Finse SWAN-instrument aan boord van SOHO. Dat bestudeert de zonnewind via zijn invloed op waterstofatomen doorheen het zonnestelsel. Jean-Loup verwachtte dichte wolken van waterstof te zien rond grote kometen die door anderen werden ontdekt. En dat gebeurde ook. Komeet Hale-Bopp (1997) had de grootste wolk die ooit werd waargenomen. Hij had een doorsnede van 100 miljoen kilometer. Maar nu heeft SWAN zelf ook enkele kometen ontdekt.

Wat was zo verrassend in verband met de honderden SOHO-LASCO-kometen? Heeft u nieuwe dingen geleerd?
Jawel, we ontdekten dat kometen zowel uiterst groot als uiterst klein kunnen zijn. Bijna alle door SOHO ontdekte kometen zijn zogenaamde sungrazers. Zij komen in de atmosfeer van de zon terecht en verdwijnen dan. Ze zijn nogal klein, een typische sungrazer heeft een diameter van 10 meter. De meeste komen uit dezelfde richting in de ruimte, want ze zijn fragmenten van één heel grote komeet.

Hoe weet u dat?
De oude Grieken zagen meer dan 2000 jaar geleden grote fragmenten. Om zoveel brokstukken te doen ontstaan moet de originele komeet enorm geweest zijn, waarschijnlijk had hij een diameter van meer dan 100 kilometer en was hij zelfs overdag zichtbaar. Het is zelfs vrij beangstigend als je bedenkt welke schade een dergelijke komeet bij een botsing met de aarde kan aanrichten.

Is SOHO-500 een dergelijk brokstuk?
Deze komeet niet. Pas dit jaar ontdekten we onder de SOHO-kometen drie kleinere families van kometen die dicht bij de zon komen. Ze hebben elk verschillende banen: de Meyer-, Marsden- en and Kracht-groepen. SOHO-500 behoort tot de Meyer-groep. Deskundigen trachten nu uit te vissen waar deze nieuwe groepen vandaan komen.

Het verhaal is dus nog niet afgelopen?
In de wetenschap weet je nooit wat je morgen zal ontdekken. Daarom genieten we er zo van!

Nota:

Rainer Kracht uit Elmshorn in Schleswig-Holstein (Duitsland) zag een klein object op een SOHO-opname op het internet. Officieel werd het bevestigd als komeet 2002 P3 (SOHO). Het gaat om de 500ste komeet die ontdekt werd met de sonde SOHO van ESA en NASA. Hij naderde de zon het dichtst om 16:05 uur UT op maandag 12 augustus 2002.

Diane McElhiney won een wedstrijd van het wetenschappelijke team van SOHO met een voorspelling van deze passage. Zij zat er slechts 103 minuten (te vroeg) naast.

SOHO-projectwetenschapper Bernhard Fleck haalde zijn PhD in fysica aan de Universiteit van Würzburg (Duitsland). In 1993 kwam hij terecht bij het Space Science Department van ESA in ESTEC in Noordwijk (Nederland) om te werken aan het SOHO-programma. Met de lancering van SOHO in december 1995 ging hij naar het SOHO Operations Centre van het Goddard Space Flight Center van de NASA in Greenbelt, Maryland (Verenigde Staten). Hij voert onder meer onderzoek uit naar de dynamica van de zonneatmosfeer en in het bijzonder de kenmerken van de voortplanting van golven in de chromosfeer.