N° 32–2023: Euclid ESA wyrusza na poszukiwanie rozwiązania kosmicznej tajemnicy ciemnej materii i ciemnej energii

Po starcie i oddzieleniu od rakiety nośnej, Europejskie Centrum Operacji Kosmicznych (ESOC) ESA w niemieckim mieście Darmstadt potwierdziło odbiór sygnału od Euclid przez stację naziemną New Norcia w Australii o godzinie 17:57 czasu CEST. 

„Udany start Euclid to swoisty początek nowego przedsięwzięcia naukowego, które pomoże nam odpowiedzieć na jedno z najbardziej fascynujących pytań, jakie dręczy współczesną naukę” – mówi Dyrektor Generalny ESA, Josef Aschbacher. „Euclid powstał dzięki przywództwu ESA, wysiłkom i wiedzy setek europejskich instytucji przemysłowych i naukowych oraz dzięki współpracy z międzynarodowymi partnerami. Poszukiwanie odpowiedzi na fundamentalne pytania dotyczące naszego wszechświata stanowi istotę istnienia ludzkości. Często ta potrzeba jest silnikiem napędzającym postęp całej nauki i rozwój potężnych, dalekosiężnych technologii. Zespoły ESA są zaangażowane w poszerzanie europejskich ambicji i sukcesów na płaszczyźnie kosmicznej, a to wszytko dla przyszłych pokoleń”. 

„Misja Euclid to wynik żarzącej się pasji i głodu wiedzy tych, którzy przyczynili się do zaprojektowania i zbudowania zaawansowanego teleskopu kosmicznego, kompetencji naszego zespołu operacji lotniczych oraz dociekliwego ducha społeczności naukowej” – mówi Giuseppe Racca, Menedżer ds. projektów w ESA Euclid. „Podczas realizacji projektu napotkaliśmy masę wyzwań, jednak ciężki tytanicznej pracy podjętej wspólnie z naszymi partnerami z konsorcjum Euclid i NASA, pomyślnie osiągnęliśmy ten kamień milowy”.

Konsorcjum Euclid wniosło do projektu dwa wysoce zaawansowane instrumenty naukowe – kamerę do pomiaru długości fal widzialnych (VIS) oraz spektrometr i fotometr bliskiej podczerwieni (NISP). NASA dostarczyła z kolei detektory NISP.

Odkrywanie ciemnego Wszechświata

Sonda Euclid będzie obserwowała miliardy galaktyk w odległości wynoszącej nawet do 10 miliardów lat świetlnych, co pozwoli stworzyć największą i najdokładniejszą mapę trójwymiarową wszechświata, z trzecim wymiarem reprezentującym sam czas. Ten szczegółowy wykres kształtu, położenia i ruchu galaktyk pozwoli ujawnić, w jaki sposób materia rozkłada się wobec siebie w ogromnych odległościach i jak na przestrzeni historii kosmosu rozszerzał się wszechświat, umożliwiając astronomom dociekanie odnośnie właściwości ciemnej energii i ciemnej materii. Badania te umożliwią teoretykom lepsze zrozumienie roli grawitacji i określenie natury tych enigmatycznych bytów.

„Dzisiaj świętujemy pomyślne rozpoczęcie przełomowej misji, która stawia Europę w czołówce badań kosmologicznych” – mówi Carole Mundell, Dyrektor naukowy w ESA. „Jeśli chcemy zrozumieć wszechświat, w którym żyjemy, musimy przede wszystkim odkryć naturę ciemnej materii i ciemnej energii a także zrozumieć rolę, jaką te osobliwe byty odegrały w kształtowaniu naszego kosmosu. Aby móc odpowiedzieć na te fundamentalne pytania, Euclid dostarczy najbardziej szczegółową mapę pozagalaktycznego nieba. Ten nieoceniony skarbiec danych umożliwi również społeczności naukowej badanie wielu innych aspektów astronomii przez wiele kolejnych lat”. 

Aby osiągnąć swój ambitny cel naukowy, Euclid została wyposażona w teleskop zwierciadlany o średnicy 1,2 m, zasilany przez dwa innowacyjne instrumenty naukowe: VIS, technologię mogącą wykonywać bardzo ostre i zarazem szerokie zdjęcia galaktyk, oraz NISP, pozwalający na analizowanie światła podczerwonego galaktyk na podstawie długości jego fali, co pozwoli dokładnie określić odległości.  

Sam statek kosmiczny będzie kontrolowany przez ESOC; przy użyciu tej samej technologii będzie z nim także utrzymywana łączność. Aby móc odbierać ogromne ilości danych, które pozyska Euclid, sieć anten kosmicznych Estrack ESA została poddana modernizacji. Dane zostaną przeanalizowane przez Konsorcjum Euclid – grupę ponad 2 000 naukowców z ponad 300 instytutów z Europy, USA, Kanady i Japonii.

W miarę postępów misji skarbnica danych Euclida będzie udostępniana w okresach rokrocznych i dostępna dla światowej społeczności naukowej za pośrednictwem Naukowego Archiwum znajdującego się w Europejskim Centrum Astronomii Kosmicznej ESA (Hiszpania). „Wystrzelenie sondy Euclid i powierzenie jej misji rozszyfrowania zagadki ciemnej materii i ciemnej energii to wspaniały moment dla nauki, na który od dawna czekaliśmy.” — mówi René Laureijs, naukowiec w projekcie Euclid, ESA. „Wielka tajemnica podstawowych składników Wszechświata stoi przed nami otworem, oferując nie tylko możliwości, ale i ogromne wyzwanie. Dzięki zaawansowanemu teleskopowi i potężnej aparaturze naukowej Euclid może pomóc nam rozwikłać owe tajemnice”. 

Podróż do punktu Lagrange 2 

W ciągu najbliższych czterech tygodni Euclid będzie podróżować w kierunku punktu Lagrange 2, punktu równowagi układu Słońce-Ziemia, znajdującego się 1,5 miliona km od Ziemi (około czterokrotność odległości pomiędzy Ziemią a Księżycem) w kierunku przeciwnym do Słońca. Tam Euclid zostanie wymanewrowany na orbitę wokół tego punktu, a kontrolerzy misji rozpoczną działania mające na celu zweryfikowanie wszystkich funkcji statku kosmicznego, sprawdzenie teleskopu i ostatecznie – włączenie instrumentów naukowych. 

Naukowcy i inżynierowie zostaną następnie zaangażowani w intensywną dwumiesięczną fazę testowania i kalibracji instrumentów naukowych Euclid oraz przygotowania ich do rutynowych obserwacji. W ciągu sześciu lat Euclid zbada jedną trzecią nieba z niespotykaną dotąd dokładnością i czułością.

O projekcie Euclid  

Euclid to europejska misja opracowana i obsługiwana przez ESA przy współudziale NASA. Konsorcjum Euclid jest odpowiedzialne za dostarczenie instrumentów naukowych i analizę danych naukowych. Na głównego wykonawcę budowy satelity i jej modułu serwisowego ESA wybrała firmę Thales Alenia Space, podczas gdy moduł ładunkowy, w tym także teleskop, został opracowany przez firmę Airbus Defence and Space. NASA dostarczyła z kolei detektory spektrometru i fotometru bliskiej podczerwieni, NISP. Euclid to misja kategoryzowana w ramach programu kosmicznej wizji ESA jako projekt o klasie średniej. 

Dodatkowe informacje

Euclid press kit https://www.esa.int/Science_Exploration/Space_Science/Euclid/Euclid_launch_kit

Obrazy

https://www.esa.int/ESA_Multimedia/Search?SearchText=euclid  
https://photolibrary.esa.int/home-page/
Warunki korzystania z obrazów ESA: www.esa.int/spaceinimages/ESA_Multimedia/Copyright_Notice_Images
Pytania lub prośby o dalsze informacje dotyczące obrazów ESA można przesyłać bezpośrednio na adres spaceinimages@esa.int

Filmy

https://www.esa.int/ESA_Multimedia/Search?SearchText=Euclid&result_type=videos
https://www.esa.int/ESA_Multimedia/Videos
Warunki korzystania z filmów ESA: www.esa.int/spaceinvideos/Terms_and_Conditions
Pytania lub prośby o dalsze informacje dotyczące filmów ESA można przesyłać bezpośrednio na adres spaceinvideos@esa.int.

Media społecznościowe

Śledź ESA w mediach społecznościowych:
Hashtag: #ESAEuclid
Twitter: @esa 
Facebook: @EuropeanSpaceAgency 
Instagram: @europeanspaceagency 
YouTube: ESA
LinkedIn: European Space Agency - ESA 
Pinterest: European Space Agency - ESA

O Europejskiej Agencji Kosmicznej

Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) to europejska brama do przestrzeni kosmicznej.

ESA to organizacja międzyrządowa utworzona w 1975 r. Jej misją jest kształtowanie rozwoju europejskiego potencjału kosmicznego oraz zapewnienie obywatelkom i obywatelom Europy oraz świata korzyści z inwestycji w takie badania.
W skład ESA wchodzą 22 państwa członkowskie: Austria, Belgia, Republika Czeska, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Irlandia, Włochy, Luksemburg, Holandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria i Wielka Brytania. Slowacja, Słowenia, Łotwa i Litwa są członkami stowarzyszonymi.
ESA ustanowiła formalną współpracę z cztery Państwami Członkowskimi UE. Kanada bierze udział w niektórych programach ESA na podstawie umowy o współpracę.
Koordynując zasoby finansowe i intelektualne swoich członkiń i członków, ESA może podejmować programy i działania daleko wykraczające poza zakres pojedynczego kraju europejskiego. Współpracuje w szczególności z UE przy wdrażaniu programów Galileo i Copernicus, a także z Eumetsat w zakresie rozwoju misji meteorologicznych.

Więcej informacji o ESA znajduje się na stronie www.esa.int.