Agency

Belgisch experiment nadert planeet Venus

07/04/2006 630 views 0 likes

ESA / Space in Member States / Belgium - Nederlands

Op 11 april 2006 komt een Belgisch instrument aan bij onze buurplaneet Venus. SPICAV/SOIR van het Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie (BIRA) bevindt zich aan boord van de ESA-sonde Venus Express. Ons land is op nog andere manieren bij ESA's eerste sonde naar Venus betrokken.

Na een reis van ruim vijf maanden voert Venus-Express een delicaat afremmingsmaneuvre uit om in een baan rond Venus te komen. Na een aantal baancorrecties komt de sonde dan terecht in zijn definitieve operationele baan rond de planeet: een elliptische polaire baan, met een omlooptijd van 24 uur, op een afstand van 250 tot 66.000 kilometer van de planeet.

SPICAV/SOIR

België is bij Venus Express van de partij met het instrument SPICAV

Het Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie (BIRA) is samen met het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI) en de Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB) één van de drie federale instellingen van de zogenaamde Ruimtepool in Ukkel.

Het BIRA verwerft wetenschappelijke en technologische deskundigheid en voert dienstverlenende taken uit op het vlak van de fysica en chemie van atmosferen en de invloed van de zon daarop. Voor dat atmosfeeronderzoek wordt het BIRA internationaal bijzonder gewaardeerd.

Het instituut wil nu temperatuursprofielen bepalen en metingen uitvoeren van de scheikundige samenstelling van de Venusatmosfeer, ontsnappingsmechanismen van de atmosfeer naar de ruimte toe in kaart brengen en uit het onderzoek van de Venusatmosfeer oppervlaktekenmerken afleiden.

Aan boord van Venus Express bevindt zich daarvoor het instrument Spectroscopy for Investigation of Characteristics of the Atmosphere of Venus, kortweg SPICAV, een spectrometer die door België samen met Frankrijk en Rusland ontwikkeld werd. De Belgische hoofdonderzoeker is daarbij Dennis Nevejans.

SPICAV zal opnamen maken in ultraviolette (SPICAV-UV) en infrarode (SPICAV-IR) golflengten en is gebaseerd op het gelijkaardige instrument SPICAM aan boord van Mars Express, die sinds december 2003 rond de Rode Planeet draait. In het bijzonder zal het instrument zoeken naar vermoedelijk kleine hoeveelheden water in de atmosfeer van Venus. Het zal ook op zoek gaan naar zwavelverbindingen en moleculaire zuurstof in de atmosfeer en de atmosferische druk en de temperatuur bepalen tussen ongeveer 80 en 180 kilometer hoogte.

Extra kanaal

Zo vloog Venus Express van de aarde naar onze planetaire buur in de ruimte

Het instrument kan ook naar de zon worden gericht, wanneer onze ster onder de rand van Venus ondergaat en door de atmosfeer van de planeet heen schijnt. In deze modus kan het instrument het binnenstralende licht opsplitsen in 40.000 verschillende golflengten.

Dat levert informatie over de scheikundige samenstelling van de Venusatmosfeer op. Voor dit soort waarnemingen is het uitgerust met het extra kanaal Solar Occultation in the Infra Red (SOIR), dat in een breder infrarood golflengtegebied werkt. Het is de eerste keer dat deze zogenaamde occultatietechniek bij Venus zal worden toegepast.

SOIR is ontwikkeld en gebouwd op het BIRA, in samenwerking met twee bedrijven uit Oudenaarde: OIP, dat optica produceert voor ruimtevaarttoepassingen, en PEDIO, dat mechanische aspecten uitwerkt.

SPICAV zal ook gebruikmaken van thermische spectraalvensters, die aan de nachtzijde van Venus toelaten om in infrarode golflengten heel diep in de atmosfeer te kijken.

Nog andere Belgische bijdragen

De Koninklijke Sterrenwacht van België is betrokken bij het Venus Radio Science Experiment

De Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB) verricht wetenschappelijk onderzoek en voert dienstverlenende taken uit op het gebied van de geodynamica, de sterrenkunde en de zonnefysica.

Ook de KSB is bij het Venusonderzoek van de partij en neemt deel aan het experiment Venus Radio Science (VeRa), dat de radiosignalen tussen Venus Express en de aarde gebruikt voor onderzoek van de atmosfeer en de ionosfeer van Venus. Aan de KSB zal men met de gegevens van VeRa het zwaartekrachtveld van Venus onderzoeken.

Nog een interessante Belgische bijdrage is die van het bedrijf Nexans in Huizingen, dat gespecialiseerd is in elektrische en opto-elektrische kabelbomen. In het verleden leverde het reeds dergelijke kabelbomen voor projecten als Mars Express, Rosetta en de made in Belgium kunstmaan Proba 1. Nexans leverde nu een volledige kabelboom voor Venus Express, zeg maar een 'aorta' voor de sonde. Hij telt 9000 contactpunten en 500 connectoren en werd in België gebouwd.

Venus Express in het Planetarium

Het wolkendek van Venus, gefotografeerd door de NASA/ESA Hubble-ruimtetelescoop in het ultraviolet (links) en door de Amerikaanse ruimtesonde Galileo in het infrarood

In het Planetarium van de Koninklijke Sterrenwacht van België op de Heizel in Brussel loopt vanaf 11 april ook een tentoonstelling over Venus en Venus Express. Een fototentoonstelling naar aanleiding van de 45ste verjaardag van de eerste bemande ruimtevlucht door Joeri Gagarin (op 12 april 1961) blijft er nog tot 12 mei.