Αγχωμένοι στο διάστημα

Η ζωή στο διάστημα είναι μια θαυμάσια εμπειρία, αλλά μπορεί να κοστίσει στο σώμα ενός αστροναύτη – οι μισοί αστροναύτες επιστρέφουν με ασθενέστερο ανοσοποιητικό σύστημα από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Ο αστροναύτης της ESA και ιατρός André Kuipers θυμάται την εξάμηνη αποστολή του: "Πίσω στη Γη ένιωθα εκατό ετών για μερικούς μήνες."

Πολλά πειράματα της ESA αναζητούν το γιατί συμβαίνει αυτό και το πιο πρόσφατο - Immuno - αποκαλύπτει μερικές εντυπωσιακές αλλαγές στα ανοσοποιητικά συστήματα των αστροναυτών.

"Fight or flight"

Το στρες είναι μια αντίδραση του σώματος καθώς προσαρμόζεται σε εχθρικά περιβάλλοντα. Αυτός ο ευρύς ορισμός περιλαμβάνει το στρες για μια ομιλία μπροστά σε ακροατήριο, το στρες από ένα τραύμα ή το στρες από τη ζωή σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας σε ένα εύθραυστο διαστημικό σκάφος μακριά από το σπίτι.

Τα "συναισθήματα" παράγονται από το κεντρικό νευρικό σύστημα που συνεργάζεται στενά με το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Το στρες στο κεντρικό νευρικό σύστημα επηρεάζει πάντοτε το ανοσοποιητικό σύστημα και αντίστροφα - οι άνθρωποι με αγχωτικές εργασίες φαίνεται πιο πιθανό να αρρωστήσουν.

Το πείραμα Immuno είχε μια τριπλή προσέγγιση: ένα ερωτηματολόγιο ζητούσε από τους αστροναύτες να αξιολογήσουν τα δικά τους επίπεδα στρες, ενώ οι ορμόνες που σχετίζονται με το στρες μετρήθηκαν μέσω δειγμάτων σάλιου και ούρων και λήφθηκαν δείγματα αίματος για την ανάλυση της αντίδρασης των ανοσολογικών κυττάρων σε τέτοιο περιβαλλοντικό στρες.

Από τους αστροναύτες στα νεογέννητα

Χρειάστηκαν πέντε χρόνια για να ολοκληρωθεί η έρευνα και περιλάμβανε λεπτομερή σχεδιασμό ώστε να χρησιμοποιήσει το περιορισμένο ποσό του αίματος που θα μπορούσε να ληφθεί από τους αστροναύτες, αποθηκευμένο στους -80°C στους καταψύκτες του Διαστημικού Σταθμού το οποίο επιστράφηκε στη Γη.

Μέσω της αναγκαιότητας, οι ερευνητές ανέπτυξαν νέους τρόπους ανάλυσης μικρών ποσοτήτων αίματος, τους οποίους τώρα μοιράζονται με την ιατρική κοινότητα. "Οι μέθοδοι μας θα ενδιαφέρουν τους γιατρούς που ενδιαφέρονται για τα νεογνά, που έχουν λίγο αίμα να δώσουν για ανάλυση," σημειώνει ο καθηγητής Alexander Choukèr, ο επικεφαλής ερευνητής. Η ομάδα του ολοκλήρωσε πρόσφατα μια κλινική μελέτη σε ενήλικες που πάσχουν από φλεγμονή χρησιμοποιώντας αυτές τις εξετάσεις.

Ράμπο-στυλ vs παραλυμένη ανοσολογική απόκριση

Οι 12 κοσμοναύτες του Immuno ήταν πολύ καλοί στην εκτίμηση των δικών τους επιπέδων άγχους – τα ερωτηματολόγια τους συμφωνούσαν με τα επίπεδα των ορμονών του στρες που βρέθηκαν στα δείγματα.

"Αυτό που ήταν εντυπωσιακό και απρόσμενο," λέει ο καθηγητής Choukèr, "ήταν η διφορούμενη ανοσολογική απόκριση που είδαμε στο αίμα των αστροναυτών - είδαμε μια υπερβολική αντίδραση σε συνδυασμό με σοβαρή ανοσοκαταστολή σε ορισμένες περιοχές."

Μικρές ποσότητες καταψύχθηκαν στο διάστημα και αναλύθηκαν πίσω στη Γη, ενώ περισσότερα δείγματα νωπού αίματος που ελήφθησαν από τις κοσμοναύτες πίσω στη Γη ήταν μολυσμένα με κοινά παθογόνα που προκαλούν ασθένεια όπως μύκητες, βακτήρια και έρπη.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά έντονα σε ορισμένες νέες απειλές.

"Αυτό που θα σχημάτιζε μια ήπια ανοσολογική απόκριση στο αίμα ενός υγιούς ατόμου στη Γη φαίνεται να προκαλεί τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος των αστροναυτών να φερθούν χαοτικά, υπερβάλοντας σε μερικές από τις ξένες απειλές".

Ο λόγος είναι άγνωστος, αλλά η συνέπεια είναι ότι το ανοσοποιητικό σύστημα προσαρμόζεται στο ελεύθερο μικροβίων περιβάλλον στο Διαστημικό Σταθμό μένοντας σε επιπλέον εγρήγορση, πιθανόν λόγω του μοναδικού περιβαλλοντικού στρες.

Περαιτέρω έρευνα επιλέγεται με αντικείμενα σε παρόμοιες καταστάσεις στη Γη ώστε να αποκλειστεί η επίδραση της έλλειψης βαρύτητας. Συλλέγονται δεδομένα από εθελοντές σε απομακρυσμένες ερευνητικές βάσεις στην Ανταρκτική και ετοιμάζεται μια μελέτη παρακολούθησης που θα αναλύσει το αίμα των αστροναυτών επιτόπου μετά τη λήψη στο διάστημα.