ENVISAT's eerste beelden van de aarde
Begin deze maand begon voor de aarde een nieuw, algeheel gezondheidsonderzoek. Op 1 maart werd ENVISAT gelanceerd, de grootste en meest geavanceerde milieusatelliet die tot nu toe werd gebouwd. De satelliet werkt perfect en stuurde de allereerste beelden door.
Al direct na de lancering werd duidelijk dat ENVISAT vlekkeloos werkt. Alle tien de instrumenten aan boord van de satelliet staan aan en functioneren zoals het hoort. Inmiddels zijn de eerste waarnemingen van de satelliet opgevangen door het grondstation bij Kiruna in Zweden en bewerkt door ESA/ESRIN en de procesbewerkingscentra in heel Europa. De eerste beelden van het radarinstrument ASAR en de spectrometer MERIS zijn van uitzonderlijk hoge kwaliteit en tonen delen van Antarctica en West-Afrika.
Afbrokkelende ijsplaat
De lancering van ENVISAT vond precies plaats in de periode dat de 3250 vierkante kliometer grote en 220 meter dikke ijsplaat ‘Larsen B’ van het Antarctiische Schiereiland afbrokkelde. De afbrokkeling van de ijsplaat vormt is het meest recente drama als gevolg van de opwarming van het gebied. Iedere tien jaar wordt het in deze regio van het Antarctisch Schiereiland een halve graad warmer. Deze trend begon vorige eeuw aan het einde van de jaren veertig.
Op de radarbeelden van ENVISAT is het restant van de Larsen B ijsplaat te zien als een verzameling ijsbergen en schotsen die de richting van de Weddell-zee opdrijven. Larsen B werd al vanaf 1992 door ESA’s aardobservatiesatellieten ERS-1 en ERS-2 geobserveerd, omdat toen al duidelijk werd dat de plaat ernstig te lijden had van de klimaatsveranderingen. Door het volgen van de brokstukken van de ijsplaat levert ENVISAT ons nu een schat aan informatie over de zeestromingen in het gebied en dat van de oceanen in hun geheel. Zoet water van smeltend ijs zinkt namelijk naar de bodem.
Fytoplankton
De andere belangrijke waarneming door ENVISAT werd gedaan met MERIS, de Medium-Resolution Imaging Spectrometer. Met dit instrument werd een concentratie fytoplankton (plantaardig plankton) voor de kust van West-Afrika gevonden en de hoeveelheid chlorofiel of bladgroen daarin gemeten. Met MERIS worden de zogenaamde ‘upwelling gebieden’ in de oceanen bestudeerd en de primaire productie van plantaardig plankton daarin bekeken. Zulke informatie helpt bij het beheer van de visstand omdat zich in gebieden waar voedselrijk water naar de oceaanoppervlakte welt ook de grootste visconcentraties voordoen. Waar de upwelling ophoudt, zoals periodiek gebeurt bij El Niño-gebeurtenissen voor de Peruaanse kust, heeft ook de hele lokale visserij te lijden. Iedere klimaatsverandering is van invloed op de intensiteit en de geografische positie van upwelling gebieden. In van de visserij afhankelijke gebieden valt en staat daarmee de lokale economie en daardoor de kwaliteit van het leven.
Waakhondfunctie
Met ENVISAT heeft Europa een nieuw en zeer krachtig waarnemingsinstrument om van levensbelang zijnde vraagstukken op het gebied van milieu en klimaat aan te pakken. ENVISAT heeft wat dat betreft ook een waakhondfunctie. Zo heeft Europa zich met de ondertekening van het Kyoto Protocol verplicht om tegen 2008-2012 de uitstoot van broeikasgassen te verminderen met 8 procent ten opzichte van het niveau van 1990.
